________________
णाणं किरियारहियं, किरियामेत्तं च दो वि एगंता । અસમત્વા વાવું, નમ્મ-મરળદ્રુવ-મા-મારૂં ||
ક્રિયા વિરહિત કોરું જ્ઞાન, અને જ્ઞાનરહિત કેવળ ક્રિયા, આ બન્ને એકાન્તવાદરૂપ છે, અને તે બન્ને જન્મ-મરણના દુ:ખથી નિર્ભયતા આપવા સમર્થ નથી.
જુઓ, હૃદયમાં સોંસરવા ઊતરી જાય તેવાં ટંકશાળી વચનો કેવાં તર્કબદ્ધ રજૂ કર્યાં છે ! તો આ છે તેમની બૌદ્ધિકતાર્કિક પ્રતિભા.
હવે આગળની જીવન ઘટનાઓ તરફ થોડો દષ્ટિપાત કરીએ.
-
વિદ્વાન્, શાસ્ત્રપારગામી, તાર્કિકપ્રજ્ઞ સિદ્ધસેનમુનિનો પોતાનો શિષ્યપરિવાર છે. ગુર્વજ્ઞા લઈ અલગ વિહાર કરતાં કરતાં ઉજ્જયિની પધાર્યા છે. સકળ સંઘમાં તેમની ‘સર્વજ્ઞપુત્ર’ એવી પ્રસિદ્ધિ હતી એટલે આખું નગર તેમનાં દર્શન-વંદન માટે ઉત્સુક છે. સમગ્ર સંઘજનો વાજતે-ગાજતે તેમનું સામૈયું કરે છે. સર્વત્ર એક જ વાત ચાલે છે – ગુરુભગવન્ત સર્વજ્ઞપુત્ર છે - એવી. એવામાં નગરીનો રાજા વિક્રમાદિત્ય હાથી પર બેસી રયવાડીએ નીકળ્યો છે, તેના કાને આ વાત પડે છે. તે વિચારે છે કે – ‘આ સાધુ પોતાને સર્વજ્ઞપુત્ર તરીકે ઓળખાવે છે. તો કે તેની પરીક્ષા તો કરું ?' અને જેવા ગુરુ નજીક આવ્યા એટલે તેણે મનથી જ તેમને નમસ્કાર કર્યા. એટલે ગુરુભગવન્દે પણ તેને સંભળાય તેવા અવાજે ધર્મલાભના આશીર્વાદ આપી હાથ ઊંચો કર્યો. રાજા કહે – ‘શું આપના આશીર્વાદ સસ્તા છે કે વગર વન્દેને પણ મળે ?' ગુરુ કહે – ‘કરોડો રત્નો આપો તોય ન મળે એવા આ આશીર્વાદ છે, પણ વન્દન કરનારને તો આપવા જ પડે. અને તમે નમસ્કાર નથી કર્યા તેવું તો નથી જ ! તમે મારા સર્વજ્ઞત્વની પરીક્ષા કરવા મનથી જ નમસ્કાર કર્યા એટલે મેં આશીર્વાદ આપ્યા.’
21
