Page Text
________________
४५४
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[अवअच्छइ ] 'लादैङ् सुखे च' (७३८) ह्लाद् । अवअच्छइ । ह्लादते इत्यर्थः ॥१२२।।
नेः सदो मज्जः ॥८।४।१२३ ॥ निपूर्वस्य सदो मज्ज इत्यादेशो भवति ॥ 'अत्ता एत्थ णुमज्जइ । [नेः सदो मज्जः ] नि षष्ठी ङस् । सद् षष्ठी ङस् । मज्ज प्रथमा सि । उत्तरार्द्ध:- एत्थ अहं दिवसयं पलोएसु ।। मा पहिअ ! रत्तिअन्धय ! सेज्जाइ मह णुमज्जहिसि ।।
अस्यार्थः - श्वश्रूरत्र निषीदति, अत्राहं निषीदामि, त्वं दिवसे प्रलोकय, हे रात्र्यन्धक ! हे पथिक ! मम शय्यायां मा निषत्स्यसि-मा पतिष्यसि इत्यर्थः ।।
[अत्ता एत्थ णुमज्जइ ] श्वश्रु । 'गोणादयः' (२१७४) अत्ता आदेशः । अथवा अत्ता इति शब्दः श्वश्रूवाचकः ।
अत्र । 'त्रपो हि-ह-त्थाः' (२।१६१) त्रस्य त्थः । सप्तमी ङि । 'अव्ययस्य' (३।२७) ङिलुप् । 'एच्छय्यादौ' (११५७) अ० → ए० एत्थ ।
निपूर्व० 'षद्लं विशरण-गत्यवसादनेषु' (९६६) षद् । 'ष: सोऽष्ट्यै०' (२।३।९८) सद् । 'द्विन्योरुत्' (१९४) नि० → नु० । 'नो णः' (१।२२८) नु० → णु० । अनेन मज्ज आदेशः । वर्त्तः तिव् । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० णुमज्जइ ॥१२३॥
छिदेर्दुहाव-णिच्छल्ल-णिज्झोड-णिव्वर-णिल्लूर-लूराः ॥ ८।४।१२४ ॥ छिदेरेते षडादेशा वा भवन्ति ॥ दुहावइ । णिच्छल्लइ । णिज्झोडइ । णिव्वरइ । णिल्लूरइ । लूरइ । पक्षे - छिन्दइ ॥ [छिदेः ] छिदि षष्ठी ङस् । [ दुहाव-णिच्छाल-णिज्झोड-णिव्वर-णिल्लूर-लूराः] दुहाव-णिच्छल्ल-णिज्झोड-णिव्वर-णिल्लूर-लूर प्रथमा जस् ।
पक्षे-[छिन्दइ ] 'छिदंपी द्वैधीकरणे' (१४७८) छिद् । वर्त्तः तिव् । 'छिदि-भिदो न्दः' (४।२१६) छिद् → छिन्द० । 'व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् । 'लोकात्' (१।१।३) छिन्दति । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० छिन्दइ ॥१२४॥
__ आङा ओअन्दोद्दालौ ॥ ८।४।१२५ ॥ आङा युक्तस्य छिदेरोअन्द-उद्दाल इत्यादेशौ वा भवतः ॥ ओअन्दइ । उद्दालइ । अच्छिन्दइ ॥ [आङा ओअन्दोद्दालौ] आङ् तृतीया टा । ओअन्द-उद्दाल प्रथमा औ ।
पक्षे- [अच्छिन्दइ ] आपूर्व० 'छिदंपी द्वैधीकरणे' (१४७८) छिद् । छिन्दइ पूर्ववत् । 'तैलादौ' (२।९८) छस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वछस्य च: । 'हुस्व: संयोगे' (१९८४) आ० → अ० अच्छिन्दइ ॥१२५॥ १. अत्ता एत्थ णिर्मज्जइ एत्थ अहं दिवर्स अं पलोएहि । मा पहिअ ! रत्तिअन्धअ ! सेज्जाए मह णिमज्जहिसि ॥
[का० प्र० - ५/१३६ । शृ० प्र० - ७१६८ । स० क० - प्रथमोल्लास: । ध्व० लो० - प्रथमोद्योतः]
श्वश्रूरत्र निमज्जति-शेते अत्राऽहं दिवसकं प्रलोकय । मा पथिक ! रात्र्यन्धक ! शय्यायामावयोनिमक्ष्यसि ।। १. पाठां० - ध्व० लो० ० शृ० प्र० - णुमज्जइ । २. का० प्र०- दिअसए । ३. ध्व० लो०- पलोएसु । ४. स० क०- शयिष्ठाः । ध्व० लो० - शेष्यसे । एत्थ णिमज्जइ अत्ता एत्थ अहं एत्थ परिअणो सअलो । पन्थिअ ! रत्तीअन्धअ ! मा अहं सअणे णिमज्जिहिसि ॥
[गा० स० - ७६७] अत्र निमज्जति श्वश्रूरत्राऽहमत्र परिजनः सकल: । पथिक ! रात्र्यन्धक ! मा मम शयने निमक्ष्यसि ।।
| SR No. | 007102 |
| Book Title | Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 368 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |