________________
६८
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[ओच्च द्विधाकृगः] ओत् प्रथमा सि । च प्रथमा सि । द्विधा प्रथमा सि । कृग् षष्ठी ङस् ।
[दोहा-किज्जइ दुहा-किज्जइ] द्विधा-क्रियते । 'त्यादीनामा०' (३।१३९) ते० → इ० । 'ईअ-इज्जौ क्यस्य' (३।१६०) क्यस्य इज्ज० । 'कृलुक् । प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणे क्रिस्थाने कृ एव । 'लोकात्' (१।१।३) कि० । 'सर्वत्र०' (२।७९) व्लुक् । 'ख-घ-थ-ध-भाम्' (१११८७) धा० → हा० । अनेन दि० → दो० दोहा-किज्जइ । द्वितीये उत्वं - दुहा-किज्जइ ।
[दोहा-इअं दुहा-इअं] द्विधा-कृता । 'सर्वत्र०' (२७९) व्लुक् । 'इत्कृपादौ' (१।१२८) कृ→ कि० । 'क-ग-चज०' (१।१७७) इति क्लु क् - त्लुक् च । अनेन इ० → ओ० -दि० → दो० । 'ख-घ-थ०' (१।१८७) धा० → हा० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः दोहा-इअं । द्वितीये उत्वं-दुहा-इअं ।
[दिहा-गयं] द्विधा-गत । 'सर्वत्र०' (२७९) व्लुक् । 'ख-घ-थ०' (१।१८७) धा० → हा० । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् । 'अवर्णो०' (१।१८०) अ० → य० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१२३) अनुस्वारः दिहा-गयं ।
[दुहां वि सो सुर-वहू-सत्थो] द्विधा-अपि । 'सर्वत्र०' (२७९) व्लुक् । अनेन केवलस्याऽपि इ० → उ० -दि० → दु० । 'ख-घ-थ०' (१।१८७) धा० → हा० । ‘पदादपेर्वा' (१।४१) अलुक् । 'पो वः' (१।२३१) पि० → वि०
दुहा वि।
तद् । 'अन्त्यव्य०' (१।११) द्लुक् । प्रथमा सि । 'तदश्च तः सोऽक्लीबे' (३८६) त० → स० । 'वैतत्तदः' (३।२) सि० → डो० → ओ० सो ।
सुर-वधू-सार्थः' । 'ख-घ-थ०' (१।१८७) धू० → हू० । 'हस्वः संयोगे' (१८४) सा० → स० । 'सर्वत्र०' (२।७९) लुक् । 'अनादौ०' (२।८९) थस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वथस्य तः - त्थ । प्रथमा सि । 'अतः से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० सुर-वहू-सत्थो ॥९७॥
वा निझरे ना ॥ ८।१।९८ ॥ निर्झरशब्दे नकारेण सह इत ओकारो वा भवति ॥ ओज्झरो निज्झरो ॥
[वा निझरे ना] वा प्रथमा सि । निर्झर सप्तमी ङि । न् तृतीया टा ।
[ओज्झरो निज्झरो] निर्झर । 'सर्वत्र०' (२१७९) लुक् । 'अनादौ०' (२।८९) झस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वझस्य ज० । अनेन नि० → ओ० । प्रथमा सि । 'अतः से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० ओज्झरो। द्वितीये - निज्झरो ॥९८॥
हरीतक्यामीतोऽत् ॥ ८।१।९९ ॥ हरीतकीशब्दे आदेरीकारस्य अद् भवति ॥ हरडई ॥ [हरीतक्यामीतोऽत् ] हरीतकी सप्तमी ङि । ईत् षष्ठी ङस् । अत् प्रथमा सि ।
[हरडई] हरीतकी । अनेन री० → र० । 'प्रत्यादौ डः' (१।२०६) त० → ड० । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) इति क्लुक् । प्रथमा सि । 'अन्त्यव्यञ्जनस्य' (१।११) स्लुक् हरडई ।।९९।।
१. G. 'लुक् (१।१०) ऋलुक् ।
