________________
३०८
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[अप्पणा] आत्मन् । तृतीया टा । 'हुस्वः संयोगे' (१९८४) आ० → अ० । 'भस्मा-ऽऽत्मनोः पो वा' (२०५१) त्मस्य प: । 'अनादौ०' (२१८९) द्वित्वं - प्प० । 'लोकात्' (११३) अप्प० । 'नो णः' (१।२२८) ना० → णा० अप्पणा।
[अप्पणिआ अप्पणइआ] आत्मन् (२) । तृतीया टा । 'हुस्वः संयोगे' (१८४) आ० → अ० । 'भस्मा-ऽऽत्मनो: पो वा' (२।५१) त्मस्य पः । 'अनादौ०' (२१८९) द्वित्वं-प्प० । 'आत्मनष्टो णिआ णइआ' (३५७) टास्थाने प्रथमे णिआद्वितीये णइआ अप्पणिआ अप्पणइआ ।
[वच्छे पेच्छ] वच्छ । द्वितीया शस् । अनेन एकारः । 'जस्-शसोलुंक्' (३।४) शस्लुक् वच्छे ।
'दृशं प्रेक्षणे' (४९५) दृश् । पञ्चमी हि । 'दृशो निअच्छ-पेच्छा-ऽवयच्छा.' (४।१८१) दृश् → पेच्छ० । 'दु-सुमु विध्यादि०' (३।१७३) हि० → सु० । 'अत इज्जस्विज्जहीज्जे-लुको वा' (३।१७५) सुलुक पेच्छ ॥१४॥
भिस्-भ्यसू-सुपि ॥ ८।३।१५ ॥ एषु अत एर्भवति ॥ भिस् - वच्छेहि । वच्छेहिँ । वच्छेहि ॥ भ्यस्-वच्छेहि । वच्छेहिन्तो । वच्छेसुन्तो ॥ सुप्- वच्छेसु ॥ [भिस्भ्यस्सुपि] भिस्-भ्यस्-सुप् सप्तमी ङि ।
[वच्छेहि वच्छेहिँ वच्छेहिं] वच्छ (३) । तृतीया भिस् । 'भिसो हि-हि-हिं' (३७) भिस्स्थाने हि-हिँ-हिं । अनेन एकारः - वच्छेहि वच्छेहि वच्छेहिं।
[वच्छेहि वच्छेहिन्तो वच्छेसुन्तो] वच्छ (३) । पञ्चमी भ्यस् । 'भ्यसस्त्तो-दो-दु-हि-हिन्तो-सुन्तो' (३९) भ्यस्स्थाने हि-हिन्तो-सुन्तो । अनेन एकारः - वच्छेहि वच्छेहिन्तो वच्छेसुन्तो । [वच्छेसु] वच्छ । सप्तमी सुप् । अनेन एकारः - वच्छेसु ॥१५।।
इदुतो दीर्घः ॥८॥३॥१६॥ इकारस्य उकारस्य च भिस्-भ्यस्-सुप्सु परेषु दीर्घो भवति । भिस् - गिरीहिं । बुद्धीहिं । दहीहिं । तरूहि । धेहिं । महहिं कयं ॥
भ्यस् - गिरीओ । बुद्धीओ। दहीओ । तरूओ। धेणूओ। महूओ आगओ ॥ एवम् - गिरीहिन्तो गिरीसुन्तो आगओ इत्याद्यपि ॥
सुप् - गिरीसु । बुद्धीसु । दहीसु । तरूसु । धेणूसु । महूसु ठिअं ॥
क्वचिन्न भवति - 'दिअ-भूमिसु दाण-जलोल्लिआई ॥ इदुत इति किम् ? वच्छेहिं । वच्छेसुन्तो । वच्छेसु ॥ भिस्भ्यस्सुपीत्येव - गिरि । दहिं । तरुं पेच्छ ।
[इदुतो दीर्घः] इदुत् षष्ठी ङस् । दीर्घ प्रथमा सि । १. दिअ-भूमिसु दाण-जलुल्लिआईं कालम्मि जाइँ उत्ताई । ताई तुह णाह ! रोहंति संपअं विहव-बीआई ॥
. [ग० व० -७२७ । अनु० अङ्कः - ६६] द्विजभूमिषु दानजलार्द्राणि काले यान्युप्तानि । तानि तव नाथ ! रोहन्ति साम्प्रतं विभवबीजानि ॥
