Page Text
________________
१४
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
र० → स. (?)। 'क-ग-ट-ड०' (२७७) स्लुक् । 'अनादौ०' (२।८९) खस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय - तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वखस्य कः । द्वितीयेऽनेन वा लुक् । "ख-घ-थ-ध०' (१२१८७) खस्य हः । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् । प्रथमा सि । 'अत: सेर्डोः (३।२) सि० → डो० → ओ० दुक्खिओ दुहिओ ॥१३॥
स्वरेऽन्तरश्च ॥८॥१॥१४॥ अन्तरो निर्दुरोश्चाऽन्त्यव्यञ्जनस्य स्वरे परे लुग न भवति ॥ अन्तरप्पा । निरन्तरं । निरवसेसं । दुरुत्तरं । दुरवगाहं ॥ क्वचिद् भवत्यपि - अन्तोवरि ॥ [स्वरेऽन्तरश्च] स्वर सप्तमी ङि । अन्तर् षष्ठी ङस् । च प्रथमा सि ।
[अन्तरप्पा ] अन्तर्-आत्मन् । प्रथमा सि । 'भस्मा-ऽऽत्मनोः पो वा' (२०५१) त्मस्य पः । 'अनादौ०' (२।८९) पस्य द्वित्वम् । 'अन्त्य०' (१।११) न्लुक् । 'पुंस्यन आणो राजवच्च' (३५६) इत्यतिदेशात् 'राज्ञः' (३।४९) आ । 'अन्त्य०' (१।११) स्लुक् । 'हुस्वः संयोगे' (१९८४) आ० → अ० अन्तरप्पा ।
[निरन्तरं ] निर्-अन्तर् । 'शेषं संस्कृतवत्सिद्धम्' (४।४४८) प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१२२३) अनुस्वारः निरन्तरं । __ [निरवसेसं ] निर्-अवशेष । 'श-षोः सः' (१।२६०) शस्य-षस्य सः । 'शेषं संस्कृतवत्सिद्धम्' (४।४४८) प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः निरवसेसं ।
[दुरुत्तरं] दुर्-उत्तर । प्रथमा सि । 'लोकात्' (१।१।३) दुरुत्तर । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः दुरुत्तरं ।
[दुरवगाहं] दुर-अवगाह । प्रथमा सि । 'लोकात्' (१।१।३) दुरवगाह । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः दुरवगाहें ।
[अन्तोवरि अन्तोउवरिं] अन्तर । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । 'र: पदान्ते०' (१।३।५३) रस्य विसर्गः । 'अतो डो विसर्गस्य' (११३७) विसर्गस्य डो० → ओ० । 'डित्यन्त्य०' (२२१११४) अलुक् । 'लोकात्' (१।१।३) अन्तो । उपरि । प्रथमा सि । 'पो वः' (१।२३१) पस्य वः । ('क्लीबे०' (३।२५) सि० →म् । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः ?) ['वक्रादावन्तः' (१।२६) अनुस्वारः उवरिं] । 'अन्ताऽऽदौ वा' ( ) इत्यनेन वा रलोपो भवति । यत्र रलोपस्तत्र अन्तोवरिं इति स्यात् । अन्यत्र तु अन्तोउवरिं ॥१४॥
स्त्रियामादविद्युतः ॥ ८।११५ ॥ स्त्रियां वर्तमानस्य शब्दस्य अन्त्यव्यञ्जनस्य आत्वं भवति, विधुच्छब्दं वर्जयित्वा ॥ लुगपवादः ।।
सरित् → सरिआ । प्रतिपद् → पडिवआ । संपद् → संपआ ॥ बहुलाधिकाराद् ईषत्स्पृष्टतर-यश्रुतिरपि ॥ सरिया । पाडिवया । संपया ॥ अविद्युत् इति किम् ? विज्जू ॥
[स्त्रियामादविद्युत ] स्त्री सप्तमी ङि। आत् प्रथमा सि । अविद्युत् षष्ठी ङस् । [सरिआ] सरित् । अनेन त्० → आ० । प्रथमा सि । 'अन्त्य०' (११११) स्लुक् सरिआ ।
[पाडिवआ] प्रतिपत् । प्रथमा सि । 'प्रत्यादौ डः' (१।२०६) ति० → डि० । 'अतः समृद्ध्यादौ वा' (१।४४) प्र० → प्रा० । 'सर्वत्र०' (२७९) लुक् । 'पो वः' (११२३१) प० → व० । अनेन त्० → आ० । ' अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् पाडिवआ । १. EG. 'दुःख-दक्षिण-तीर्थे वा' (२०७२) ख० →ह० ।
| SR No. | 007101 |
| Book Title | Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 442 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 34 MB |