________________
१५८
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-ढुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
__ [बढरो] बठर । 'ठो ढः' (१।१९९) ठस्य ढंः । प्रथमा सि । 'अतः सेझैः' (३।२) सि० → डो० → ओ० बढरो।
[निहरो] निष्ठुर । प्रथमा सि । 'ष्टस्याऽनुष्ट्रष्टा०' (२३४) ष्ठस्य ठः । 'अनादौ०' (२१८९) ठस्य द्वित्वम् । 'द्वितीयतुर्ययो०' (२।९०) पूर्वठस्य टः । 'अतः से?ः' (३।२) सि० → डो० → ओ० । 'डित्यन्त्य०' (२।१।११४) अलुक् निहुरो।
आर्षे- दुवालसंगे] द्वादशाङ्ग । 'पद्म-छद्म-मूर्ख-द्वारे वा' (२।११२) इति द-वयोविश्लेषं कृत्वा वात् प्राग् उकारः । 'लोकात्' (१।१।३) दुवादशाङ्ग । आर्षत्वात् दस्य लः । 'श-षोः सः' (११२६०) शा० → सा० । 'हुस्वः संयोगे' (१९८४) सा० → स० । 'ङ-ब-ण०' (१।२३) अनुस्वारः । प्रथमा सि । 'अत एत्सौ पुंसि मागध्याम् (४।२८७) सिना सह एकारः ग० → गे० दुवालसंगे ॥२५४।।
स्थूले लो रः ॥ ८।१।२५५ ॥ स्थूले लस्य रो भवति ॥ थोरं ॥ कथं थूलभद्दो ? स्थूरस्य हरिद्रादिलत्वे भविष्यति ॥ [स्थूले लो रः] स्थूल सप्तमी ङि । ल षष्ठी ङस् । र प्रथमा सि ।
[थोरं] स्थूल । 'क-ग-ट-ड०' (२७७) स्लुक् । 'ओत् कूष्माण्डी-तूणीर-कूर्पर-स्थूल-ताम्बूल-गुडूची-मूल्ये' (१।१२४) थू० → थो० । अनेन लस्य र० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः थोरं ।
[थूलभद्दो] स्थूरभद्र । 'क-ग-ट-ड०' (२१७७) सुलक । 'हरिद्रादौ लः' (१२२५४) रस्य लः । 'द्रे रो (२।८०) लुक् । 'अनादौ०' (२२८९) दस्य द्वित्वम् । प्रथमा सि । 'अतः सेोः' (३२) सि० → डो० → ओ० थूलभद्दो ॥२५५॥
लाहल-लाङ्गल-लाङ्गले वाऽऽदेणः ॥ ८।१।२५६ ॥ एषु आदेर्लस्य णो वा भवति ॥ णाहलो लाहलो । णङ्गलं लङ्गलं । णङ्गलं लङ्गलं ॥
[लाहललाङ्गललाङ्गले ] लाहलश्च लागलं च लाङ्गूलं च = लाहललाङ्गललाङ्गुलम्, तस्मिन् = लाहललाङ्गललाफूले । सप्तमी ङि।
[वाऽऽदेर्णः] वा प्रथमा सि । आदि षष्ठी ङस् । ण प्रथमा सि ।
[णाहलो लाहलो] लाहल (२) । अनेन वा लस्य णः । प्रथमा सि । 'अत: से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० णाहलो लाहलो।
[णङ्गलं लङ्गलं] लाङ्गल (२) । अनेन वा लस्य णः । 'हुस्वः संयोगे' (१९८४) णा० → ण० - ला० → ल० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः णङ्गलं लङ्गलं ।
[णङ्गलं लङ्गलं] लाङ्गल (२) । अनेन वा लस्य णः । 'हुस्वः संयोगे' (१८४) णा० → ण० - ला० → ल०। प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१।२३) अनुस्वारः णङ्गलं लङ्गलं ॥२५६॥
ललाटे च ॥ ८।१।२५७ ॥ ललाटे च आदेर्लस्य णो भवति ॥ चकार आदेरनुवृत्त्यर्थः । णिडालं णडालं ॥
