________________
મારા અનુભવો છે. એક દિવસ ગુલાબચંદ જે ગુલાબબેનનું પાંચમું સંતાન હતું તેના કાનમાં દુઃખાવો શરૂ થયો. ગુલાબબેને જેવા તેલના ટીંપા કાનમાં નાખ્યા કે ગુલાબચંદે જોરથી ચીસ પાડી. આ ચીસ સાંભળી ને માણેકબા દોડી આવ્યા. તેઓએ જોયું કે તેલ ગરમ હોવાનાં કારણે ગુલાબચંદે ચીસ પાડી છે. એટલે તેમના ગુસ્સાનો પારો એકદમ ચઢી ગયો. ગુલાબચંદને ઝટ પોતાના કાંખમાં લઈ લીધો અને ગુલાબબેનને ગરમાગરમ સંભળાવતાં બોલ્યાં કે કાંઈ ભાન છે કે નહીં? દીકરાને બહેરો બનાવી દેવો છે? ગુલાબબેનની આંખો ભરાઈ આવી પણ તેઓ એક શબ્દ પણ સામો બોલ્યા નહીં. તેઓએ માની લીધું કે ભૂલ તો મારી જ છે. તેથી મૌન રહ્યા. આવી સ્વીકૃતિ દ્વારા મન ઉપર સંયમ રાખવો એ બહુ અઘરું છે. પણ બન્ને વહુઓના મનમાં ધ્યેય એક જ હતું – સંતાનનું સુખ - આ ભાવનાએ બન્નેના મનમાં સમભાવની લાગણી ઉત્પન્ન કરી હતી. તેથી બીજી વાતો ગૌણ બની જતી. સહનશીલતાની આ કઠિન કસોટી હતી.
આ પ્રસંગે મને મારી સમસ્યાઓનું નિરાકરણ કરવામાં પ્રેરણા આપી છે. મને સમજાય છે કે કુદરત સાથે નિકટતા કેળવતાં “સાચા રસ્તાની સૂઝ ધીરે ધીરે મળતી જાય છે. મનમાં સતત એવો ભાસ થાય છે કે કુદરતી ગુણોને જીવનમાં વણી લેવા સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય નથી. બીજાના ગુણદોષ જોવાને બદલે પોતે સુધરી જવું, એ પ્રથમ ફરજ છે.
હવે છેલ્લી વાત ! કહેવત છે કે “જેવું જીવન તેવું મરણ' આ વાત કેટલી બધી સત્ય છે. તેનો સાક્ષાત્ પુરાવો માણેકબાના મૃત્યુ પ્રસંગે જોવા મળ્યો.
