________________
રાણુ કમલાવતીએ રાજાને જે કહ્યું તે સૂત્રકાર કહે છે-“વંતી ”-ઈત્યાદિ !
અન્વયાર્થ–રાચં–જાવન હે રાજન ! જે પુરિસો-પુરુષ પુરુષ વંતાણીનાનારી બીન વારસી માલને ખાનાર થાય છે સો-સઃ તે પલિયોન હોz-રાલિતઃ મારિ પ્રસંશાને ચગ્ય બનતા નથી, જ્યારે આ વાત આપ જાણે છે તે પછી માળે ચિત્ત -શાળા રિચમ્ બ્રાહ્મણે ત્યાગ કરેલ એવા ધ-ધન ધનને સારુ કુછરિ-ભાતન ફુક્કરિ લેવાની અભિલાષા શા માટે કરે છે ? ૩૮
ફરી પણ–“ ”-ઈત્યાદિ !
અન્વયાર્થ-હે રાજન ! સવં -સર્વ વાત સઘળું જગત પણ કરું, ત -ચરિ તવ એ જે આપને આધિન થઈ જાય તા–વા અથવા સર્વ ધ લવ મેરે-સવે ધનમા વેત ત્રણે લોકનું જે કાંઈ સુવર્ણ આદિ ધન છે તે પણ આપના ખજાનામાં ભરી દેવામાં આવે એના ઉપર આપનું એક છત્ર પ્રભુત્વ સ્થાપિત બની જાય તો પણ સર્વપિ તે લાપત્ત-સમણિ તે લાપતા એ સમસ્ત લોક, અને સઘળું ધન આપને માટે પર્યાપ્ત બની શકનાર નથી કારણ કે, તૃષ્ણ અર્પત છે. આ કારણે આપની એ તૃષ્ણા શાંત થઈ શકે તેમ નથી. અથવા થોડા સમય માટે એમ માની લેવામાં આવે કે તૃષ્ણાની શાંતિ થઈ પણ જાય તે પણ તં તવ તાળવે નૈવ-તત તવ રાજા નૈવ તે સઘળા વૈભવ આદિ સઘળું જન્મ, જરા અને મરણાદિકથી આપની રક્ષા કરી શકે તેમ નથી. આ માટે એ બ્રાહ્મણનું ધન છે, જે વમનના જેવું છે તે લેવું આપના માટે ઉચિત નથી.
ભાવાર્થ-કમલાવતી દેવી પિતાના પતિ–રાજાને સમજાવી રહેલ છે કે, નાથ! તૃણુની સમાપ્તિ કદી કોઈની થઈ નથી, તેમ કેઈની થવાની પણ નથી, તૃષ્ણ એ વારંવાર જન્મ મરણના ફેરા કરાવનાર છે. જ્યારે આમ જ બીના છે તે પછી પરધનને લેવાની આપણી તૃષ્ણ કેમ વધી રહી છે? ત્રણ લોકનું સામ્રાજ્ય અને એમાં રહેલા સઘળા વિપુલ વૈભવ પણ વધતી જતી તૃણાને મટાડનારા નથી બની શકતા. પ્રત્યુત લાભ મળવા છતાં પણ આ તૃણું અધિકાધિક પ્રમાણમાં વધતી જ જાય છે. જે માની લેવામાં આવે કે, ઈચ્છિત પદાર્થ મળી જતાં તૃણાનું શમન થઈ જાય છે. તે એથી શું એ બહિરંગ અભિલષિત પદાર્થોની પ્રાપ્તિ મનુષ્યનું જન્મ, જરા અને મરણથી રક્ષણ કરી શકે છે? જરા પણ નહીં. ગાથામાં રહેલ “વંતાણી' પદથી એ પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે કે, પુરોહિતે ત્યાગ કરેલા એવા બીન વારસ ધનને ગ્રહણ કરવું આપને માટે એ નિંદાસ્પદ છે. “નંદવં ” આથી એ વાત સૂચિત કરવામાં આવે છે કે, ધન આ સમસ્ત જગતનું રક્ષણ કરી શકતું નથી. છે ૩૯ છે
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
૩૩૮
