________________
૫૨ બેસે છે, અને જ્યારે પ્રભાત થાય છે ત્યારે તે બધાં પાતપાતાની પાંખા ફેલાવીને જુદી જુદી દિશાઓમાં ઉડી જાય છે. આથી આપ જે કહે છે કે — તમારૂં આ નિષ્ક્રમણ આક્રંદ આદિ દારૂણ શબ્દોના ઉત્પાદક હાવાથી અનુચિત છે” એ આપનું કહેવું ઠીક નથી. કારણ કે-આમાં આક્રંદાદિ દારૂણ શબ્દ જનકતા છે જ નહીં. આ કારણે આ હેતુ અસિદ્ધ છે. પક્ષમાં ન રહે નાર હેતુ પેાતાના સાધ્યના સાધક થતા નથી. સ્વજનાના આક્રંદાદિ દારૂણુ શબ્દોને ઉત્પન્ન કરનાર તે ખીજું જ કાઈ છે. અને તે ખીજુ` કાંઈ નહિ પણ સ્વાર્થના વિનાશ. એટલે કે વ્યક્તિ રડે છે તે બીજાને માટે નહિ પણ પેાતાના સ્વામાં ખેાઢ પડતાં રડવા બેસે છે. કહ્યુ` છે કે
.
" आत्मार्थ सीदमानं स्वजनपरिजनो रौति हाहारवात, भार्या चात्मयोगं गृहविभवसुखं स्वं वयस्याश्च कार्यम् । कन्वात्यन्योन्यमन्यस्त्विह हि बहुजनो लोकयात्रा निमित्तं, यो वा यस्माच्च किञ्चित् मृगयति हि गुणं ते तदिष्टः स तस्मै " ॥ કુટુંબીજના પૈસા કમાવાવાળો જવાના કારણે, પત્ની વિષયભાગ ગૃહ વૈભવ અને ધનરૂપ પેાતાના સ્વાને માટે, અને મિત્ર પેાતાના કાર્યરૂપ સ્વાથ ને માટે રડે છે. જેના જે પ્રકારના સ્વાની જેનાથી પુષ્ટિ થાય છે તેના એ પ્રકારના સ્વાર્થના અભાવમાં તે પેાતપેાતાના તે તે સ્વાથને માટે રડે છે. આથી એમના સ્વાર્થમાં મારૂ આ નિષ્ક્રમણ કઈ રીતે હેતુ અની શકે. સ્વાના વિનાશ જ એમના આક્રંદના હેતુ છે ! ૧૦ ॥
“ ચમકું 'નિશ્વામિત્તા ” ઈત્યાદિ.
અન્વયા—યમ નિાનિા—સમર્થ નિયમ્સ આ પ્રકારના સ્પષ્ટ અને પ્રગટ કરવાવાળો ઉત્તર સાંભળીને :ફેકાળોબો – દ્વેતુજારળનત્તિઃ પૂર્વોક્ત હેતુરૂપ કારણ જેનુ અસિદ્ધ થઇ ચુકેલ છે—નિરાકૃત કરી દેવાયેલ છે એવા તે વૈવિદ્દો-રેવેન્દ્ર ઇન્દ્રે તો-તતઃ ત્યારપછી મિ રાવલ-મિ રાક્ નમિરાજાને ફળમત્રથી-માનીત આ પ્રકારે કહ્યુ
ઃઃ
નિમ રાષિએ અભિનિષ્ક્રમણમાં પૂર્વોક્ત હેતુરૂપ કારણ આ રીતે પશુ અસિદ્ધ કર્યુ” કે, “ મિનિમાં ન વિણ્ પીયા ની બીનિાચરક્ષાहेतुत्वात् यथा प्राणातिपातविरमणादिः અભિનિષ્ક્રમણના હેતુ કાઇને પણ પીડા કે દુઃખ આપવાના નથી પરંતુ તે ષØવનીકાયના રક્ષાના હેતુ હાય છે, પ્રાણાતિપાત વિરમણ આદિની માફક અહીં આ અન્ને વાક્ય પ્રતિજ્ઞા અને હેતુ રૂપમાં પ્રયુક્ત થયેલ છે. અને પ્રાણાતિપાત વિરમણ આદિ એ અન્વય દૃષ્ટાન્ત છે. ‘એની માફક આ છે.' આ ઉપનય, આ કારણે તે કાઈને પીડાજનક નથી. ' એ નિગમન છે, અહીં એ પંચાયવરૂપ હેતુ તથા ષoવનીકાયના રક્ષણુરૂપ કારણુ પીડા જનકત્વ વગર નિષ્ક્રમણ થઈ શકતું નથી. અર્થાત્
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
,,
૧૫૪
