________________
ગોચરી ગમનકી વિધિ
ગોચરીને માટે ગમનવિધિ બતાવે છે–પુરો ઈત્યાદિ.
પિતાના શરીર પ્રમાણ રસ્તા સામે સારી રીતે અવલોકન કરતાં, બીજ, વનસ્પતિકાય, કીનિદ્રયાદિ પ્રાણી, સચિત્ત જળ ચને સચિત્ત માટીને બચાવી લેતાં ગમન કરે. (૩)
ગોવાઇત્યાદિ. પર અવલંબન અહીં પરાક્રમ અથવા પરાક્રમથી કહેવામાં આવેલા છે, એથી એ અર્થ થાય છે કે બીજે માર્ગ હોવા છતાં, જેમાં ચાલવાથી પડી જવાની સંભાવના હોય, દુર્ગમ હોવાને લીધે વિકટ હોય, જેમાં કાપેલી જુવાર આદિનો હુંકા હેય, અને જે કીચડવાળે હાય, પાણ-કીચડ વગેરે વધુ હેવાના કારણે એળંગવા માટે ઈટ, લાકડું કે પત્થર આદિ રાખેલાં હેય. એવા વિષમ માર્ગથી ગમન ન કરે.
વિજ્ઞમાળે એ શબથી એમ સૂચવ્યું છે કે બીજે માર્ગ ન હોય તે એને નિષેધ નથી–અર્થાત્ અન્ય માર્ગને અભાવે એવા માંગથી પણ જઈ શકાય છે. (૪)
એવા માર્ગમાં ચાલવાથી થનારી ભીતિ બતાવે છે પરહરે, ઈત્યાદિ.
જે અવપીત આદિ પૂર્વોક્ત માર્ગોમાં ગમન કરવાથી પડી જાય ત્યા લપસી જાય તે દ્વિીન્દ્રિયાદિ ત્રસ યા પૃથ્વીકાચૂિક આદિ સ્થાવર જેની અથવા બેઉ પ્રકારના છની હિંસા થાય છે, તથા પડવાથી આત્મવિરાધના પણું અવશ્ય થાય છે. (૫)
વિષમ માર્ગ સે જાને મેં સંયમ વિરાધના કા સંભવ
સદા ઇત્યાદિ. ત્રણ સ્થાવરની વિરાધનાના ભયથી બધાં પ્રાણીઓની રક્ષા કરવાની ઇચ્છાવાળા મુનિ બીજે માગ હોવા છતાં એ ખાડા આદિવાળા માર્ગથી ગમન કરે નહિ. બીજો માર્ગ ન હોય તો એ માગે યતનાપૂર્વક ગમન કરે. સંરપ શબ્દથી સાધુની થતનાપરાયણતા અને સુરમણિ શબ્દથી ઉપાગવત્તા પ્રકટ કરવામાં આવી છે. અહીં એ વાત સમજવાની છે કે, ચારથી પાંચમી અને છઠ્ઠી એ ત્રણ ગાથાઓથી પ્રકાર દર્શાવવામાં આ છે અર્થાત્ ચે થી ગાથાથી પ્રતિજ્ઞા, પાંચમી ગાથાથી હેતુ અને છઠ્ઠી ગાથાથી ઉપસંહાર કરવામાં આવ્યું છે. (૬)
હવે પૃથિવીકાયની યતના કહે છે-પંજાઈ ઈત્યાદિ.
ગમનમેં પૃથ્વીકાયની યતના રખને કા વિચાર
સાધુ સચિત્ત-ધુળયુક્ત પગે અંગાર ભસ્મ (રાખ) અને છાણ આદિના ઢગલાને ન એળગે તથા તુષ (ભૂસું) ના ઢગલાનું પણ ઉલ્લંધન કરીને ન જાય; કારણ કે એથી પૃથ્વીકાયની હિંસા થાય છે. ઉપલક્ષણે કરીને એમ પણ સમજવું કે જેથી પૃથિવીકાયની વિરાધના થાય એને ઉલ્લધીને ગમન ન કરે. (૭)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
