________________
વસ્તુતત્વ વ્યવસ્થાનું જ્ઞાન થવામાં શું કારણ છે ? શું ઉપપત્તિ અર્થાત્ પ્રમાણ છે આ કપા કરીને મને કહો. શ્રીગૌતમસ્વામીએ આ રીતે પ્રશ્ન કરવાથી યથાર્થ તત્વજ્ઞાનવાનું ભગવાન તેને ઉત્તર આપતાં કહે છે-(તા અi iqદવે વીવે નાવ પરિવેf gum) આ જંબૂદ્વીપ નામનો દ્વીપ યાવત્ પરીક્ષેપથી કહેલ છે. આ વાકય કેવળ જંબુદ્વીપના સ્વરૂપનું પ્રતિપાદક છે. તેથી જ જબૂદ્વીપનું યથાર્થ સ્વરૂપ ઔપપાતિકસૂત્રમાંથી જાણું લેવું. કારણ કે આ ગ્રંથમાં કોઈ પણ વસ્તુનું વર્ણન કરવાનું પ્રયોજન નથી. તેથી અહીંયાં તેનું વર્ણન કરેલ નથી. જીજ્ઞાસુઓએ તે તે ગ્રંથમાંથી તે તે વસ્તુનું વર્ણન અથવા સાહિત્યિક વસ્તુનું વર્ણન સ્વયં યથાસ્થાને સમજી લેવું. (તા ગયા i gu ટુરે પૂરિયા સત્રમંતાં કવવામિત્તા વારં વાંતિ) જ્યારે આ બને સૂર્યો સવભ્યન્તર મંડળમાં જઈને ગતિ કરે છે, અર્થાત્ બધા જ દ્વીપ અને સમુદ્રોમાં વિશેષ પ્રકારથી વ્યાપક એવા જંબુદ્વીપમાં જ્યારે એ ભરતક્ષેત્રને અને અરવત ક્ષેત્રને એ બેઉ સૂર્ય મકરાન્તગત સર્વાભ્યન્તર મંડળમાં ગમન કરીને ગતિ કરે છે, યાને એક બીજા સન્મુખ થઈને જતા આપે કહ્યા છે, તે (au णवण उति जोयणसहस्साई छच्चचत्ताले जोयणसए अण्णमण्णस्स अंतर कद्दु चार चरंति માહિરારિ વણઝા) બને સૂર્ય જ્યારે સર્વાભ્યન્તરમાં પ્રવેશ કરે છે, ત્યારે એક પ્રકારથી ૯ નવ્વાણું હજાર જન અર્થાત્ એક લાખ જનમાં એક હજાર એજન ઓછું પરસ્પરનું અંતર થાય છે. અને બીજું અંતર ૧૪૬ એકસો બેંતાલીસ પેજન જેટલું પરસ્પરનું અંતર કરીને ગતિ કરે છે. જે એક જ અંતરને સ્વીકાર કરવામાં આવે તો છસો ચાલીસ ૬૪. જનનું અંતર થાય છે. અર્થાત્ (૯૬૪૦) નવાણુ હજારમાં છ ચાલીસને વેગ કરવાથી અર્થાત્ ચાલીસ ઉમેરવાથી નવ્વાણું હજાર છસે ચાલીસ થાય છે, આ કેવી રીતે થાય છે તે જાણવા તેનું ગણિત બતાવે છે. એક લાખ એજનના વિર્ષોભ વાળ જંબુદ્વીપ કહેલ છે આ જ બૂદ્વીપમાં એ બન્ને સૂર્ય એકએંસી યેાજનના અંતરથી એકબીજા
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞતિ સૂત્રઃ ૧
3७
