________________
સયા વમર્દ તો જોતિ) કેટલા નક્ષત્રે અને કયા નામવાળા નક્ષત્ર એવા હોય છે કે જેઓ સદા ચંદ્રની ઉત્તર દિશામાં રહીને વેગ કરે છે? તથા કયા નામવાળા અને કેટલા નક્ષત્ર એવા હોય છે કે જેઓ ચંદ્રને પ્રમર્દ વેગ કરે છે? આ રીતે જુદી જુદી રીતે ત્રણ પ્રકારના યોગનું સ્વરૂપ આપ કૃપા કરીને કહે. આ રીતે શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને ઉત્તરમાં શ્રી ભગવાન કહે છે– (ા ugણ ગં ગાવસાણ ગાવત્તા ઉં જો णक्खत्ता सया चंदरस दाहिणेण जोयं जोएंति ते णं छ तं जहा संठाणा अदा पुस्सो अस्सेसा pો મૂઓ) પહેલા પ્રતિપાદિત આ અઠયાવીસ નક્ષત્રમાં જે નક્ષત્રે સદા ચંદ્રની દક્ષિણ દિશામાં વ્યવસ્થિત થઈને એગ કરે છે તે નક્ષત્ર મૃગશિરા આદ્ર, પુષ્ય, અશ્લેષા, હસ્ત અને મૂળ એ છ નક્ષત્ર છે, કારણકે આ બધા નક્ષત્રો ચંદ્રના પંદરમાં મંડળની બહારજ ગતિ કરે છે, આ પ્રમાણે સિદ્ધાંતમાં પ્રતિપાદિત કરેલ છે. (તથ ને તે વત્તા जे गं सया चंदस्स उत्तरेणं जोयं जोएंति, ते णं बारस तं जहा-अभीई सवणो, धणिद्वा, सयभिसिया, पुवाभदवया उत्तरापाढवया रेवई अस्सिणी, भरणी, पुवाफग्गुणी उत्तरा
Iળી, સારું) અઠયાવીસ નક્ષત્રમાં જે નક્ષત્ર સદા ચંદ્રની ઉત્તર દિશામાં એગ કરે છે તેવા નક્ષત્રે નિચે પ્રમાણે છે, અભિજીત્ શ્રવણ, ધનિષ્ઠા, શતભિષા, પૂર્વાભાદ્રપદા, ઉત્તરાભાદ્રપદા રેવતી અશ્વિની, ભરણ પૂર્વાફાગુની ઉત્તરા ફાલ્ગની અને સ્વાતી આ પ્રમાણે બાર હોય છે. હવે વિશેષ પ્રકારથી કહેવામાં આવે છે. (તરા ને તે
ચંદ્ર સાહિળેા વિ उत्तरेण वि पमदं पि जोयं जोएंति ते णं सत्त, तं जहा- कत्तिया रोहिणी, पुणव्वसू महा चिता વિફાદા ) અઠયાવીસ નક્ષત્રોમાં એવા નક્ષત્ર હોય છે, જે ચંદ્રની દક્ષિણ દિશામાં અને ઉત્તર દિશામાં પ્રમર્દ રૂપ અર્થાત્ કિરણ વિમર્દનરૂપ ગ પણ કરે છે. એવા નક્ષત્ર સાત છે, જેમનું નામ આ પ્રમાણે છે-કૃત્તિકા, રહિણી પુનર્વસુ, મઘા, ચિત્રા, વિશાખા અને અનુરાધા કારણ કે આ બધા નક્ષત્રો પંદરમા ચંદ્રમંડળની ઉત્તર દિશાથી, દક્ષિણ દિશામાં અને મંડળની મધ્યમાં પણ ગમન કરે છે. બીજું પણ કહે છે. (તસ્ય ને તે
णखत्ता जे णं चंदस्स दाहिगेण वि पमदं पि जोयं जोएंति, ताओ णं दो आसाढाओ, सव्वबाहिरे मंडले जोयं जोएंसु णो जाएंति वा जोइसति वा तत्य तत्थ जे ते णक्खत्ते जे णं सया વંત મર્દ કોર્ષ કોપરૂ સાdi # નેટ્રા) અઠયાવીસ નક્ષત્ર પૂર્વાષાઢા અને ઉત્તરાષાઢા આ બે નક્ષત્રે ચંદ્રની દક્ષિણ દિશામાં પણ વેગ કરે છે. અને પ્રમરૂપ પણ વેગ કરે છે. એ એને વેગ સર્વબાહ્ય મંડળમાં ભૂતકાળમાં થયે છે. વર્તમાનમાં થાય છે અને ભવિષ્યમાં પણ એજ પ્રમાણે થશે અર્થાત્ સર્વ બાહ્ય મંડળમાં નથી થતો તેમ નથી. તથા
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞતિ સૂત્રઃ ૧
૩૬૩
