________________
શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને ઉત્તરમાં શ્રીભગવાન કહે છે-(તા. તળ છાવત્તા તિ સં =ા વત્તિયા હિળી માસિરા) કૃત્તિકા રહિણી અને મૃગશિરા એ ત્રણ નક્ષત્ર ક્રમથી સ્વયં અસ્ત થઈને અહોરાત્રને સમાપ્ત કરીને હેમતકાળના પહેલા માર્ગશીર્ષ માસને સમાપ્ત કરે છે. હવે તેના ભોગ કાળનું કથન કરે છે.-(તા #ત્તિથા વિદ્યત્તે રોત બદત્તે જોવું રોહિf gogjર મહોર ગેરૂ, માતા ગણોત્ત બેફ) અહીંયાં કહેવામાં આવેલ ત્રણ નક્ષત્રમાં પહેલું કૃતિકા નક્ષત્ર માગશર માસના પ્રથમ વિભાગના ચૌદ અહોરાત્રને સ્વયં અસ્ત થઈને અહેરાત્રને સમાપ્ત કરીને એ માસને પૂરિત કરે છે. તે પછી બીજા વિભાગના પંદર અહોરાત્રને બીજુ રેહિણી નક્ષત્ર સ્વયં અસ્ત થઈએ અહોરાત્રને સમાપ્ત કરીને તેને સમપ્તિ તરફ લઈ જાય છે. આ રીતે અહીંયાં આ બન્ને સંખ્યાને મેળવવાથી ઓગણત્રીસ અહોરાત્ર માર્ગશીર્ષ માસના થાય છે. બાકીના છેલ્લા એક દિવસને મૃગશિરા નક્ષત્ર સ્વયં અસ્ત થઈને અહેરાવીને સમાપ્ત કરીને તેને પ્રેરિત કરે છે. હવે અહીંયાં સૂર્યની છાયાનુવર્તનનું પ્રમાણ કહે છે–(71 સિંહ ર મારિ સંકુરિતી સૂરિ મજુરિયરૂ એ માર્ગશીર્ષમાસને વીસ આગળથી કંઈક વધારે પૌરૂષી છાયાથી સૂર્ય દરરોજ પરાવર્તિત થાય છે. અહીંયાં આવી રીતે થાય છે. માગશર માસમાં પ્રથમ અહોરાત્રીથી આરંભીને દરરોજ અન્ય અન્ય મંડળમ ગમન કરીને કથંચિત પ્રકારથી પરાવર્તિત થાય છે, એ માર્ગશીર્ષ માસમાં આઠ આંગળ અધિક ત્રિપદા પૌરુષી છાયા થાય છે, આ કથનને જ સ્પષ્ટ કરતાં ભગવાન શ્રી કહે છે (તરસ of Naણ ચરિમે દિવસે તિuિ gયારું ગટ્ટ ગુઝારું પોરિણી મવરૂ) આ કશ્યમાન માગશર માસના છેલ્લા દિવસમાં આઠ આંગળથી વધારે ત્રિપદા પ્રમાણની પૌરૂષી થાય છે. આ પ્રમાણે માર્ગશીર્ષમાસની વ્યવસ્થા કહેવામાં આવેલ છે.- ( હેમંત તોજું મri પવવત્તા બૅરિ) હે ભગવાન ચાતુર્માસ વિશિષ્ટ હેમંતકાળના બીજા પિષમાસને કેટલા અને ક્યા નામના નક્ષત્ર સમાપ્ત કરે છે તે આપ કહો આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં શ્રી ભગવાન કહે છે કે (ત વત્તા ખાતા જોતિ તૈ =ા-માસિરા અë પુન્નકૂ પૂણો) મૃગશિરા, આદ્ર, પુનર્વસુ અને પુષ્ય આ ચાર નક્ષત્ર હેમંતકાળના બીજા પિષમાસને સ્વયં અસ્ત થઈને અહોરાત્રીને સમાપ્ત કરીને માસને સમાપ્તિ તરફ લઈ જાય છે, હવે આ નક્ષત્રના ભાગકાળના કમનું કથન કરે છે.-(ત મણિ રોદ્ર ગોર મદ્દા સત્ત અહો તે શેટ્ટ, gaહૂ બોજો ઘટ્ટ પૂરો pi મોજું ફ) અહીંયાં કહેવામાં આવેલ ચાર નક્ષત્રોમાં પહેલું મૃગશિરા નક્ષત્ર પિષમાસના પ્રથમ વિભાગના ચૌદ અહોરાત્રીને
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞતિ સૂત્રઃ ૧
૩૪૯
