________________
શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ! પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ બે પ્રકારના કહેલા છે, જેમ કે–સંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા અને અસંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા તેઓમાં જે સંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા છે, તેઓ નિયમથી ભૂજ્યમાન આયુના છે માસ શેષ રહેતા આગામી ભવના આયુને બન્ધ કરે છે. અને જે સંખ્યાત વર્ષની આયુવાળા છે. તેઓ પણ બે પ્રકારના છે –સોપકમ આયુવાળા અને નિરૂપક્રમ આયુવાળા. તેમાંથી નિરૂપકમ આયુવાળા નિયમથી વર્તમાન આયુને ત્રીજો ભાગ શેષ રહેતા આગામી ભવના આયુને બન્ધ કરી લે છે. જે જીવ સેપકેમ આયુવાળા છે, તેઓ કદાચિત્ ત્રીજો ભાગ શેષ રહેતાં આયુને બન્ધ કરે છે, કદાચિત્ ત્રીજા ભાગને ત્રીજો ભાગ શેષ રહેતા આયુને બન્ધ કરે છે, અર્થાત સંપૂર્ણ આયુને નવમે ભાગ શેષ રહેતા આયુ બાંધે છે. અને કઈ કઈ તેને પણ ત્રીજો ભાગ અર્થાત્ સપૂર્ણ આયુને સત્તાવીસમે ભાગ શેષ રહેતા પરભવ સમ્બન્ધી આયુને બન્ધ કરે છે.
મનુષ્ય પણ એજ પ્રકારે આયુને બન્ધ કરે છે, અર્થાત્ પંચેન્દ્રિય તિર્ય ચેના સમાન કેઈ કે મનુષ્ય વર્તમાન આયુને ત્રીજો ભાગ શેષ રહેતા, કઈ કઈ ત્રીજા ભાગને ત્રીજો ભાગ શેષ રહેતા અને કોઈ ત્રીજા ભાગના ત્રીજા ભાગને ત્રીજો ભાગ શેષ રહેતા પરભવ સંબન્ધી આયુને બા કરે છે. પણ વાન વ્યક્તર, જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિક દેવ, નારકેના સમાન નિયમથી છ માસ વર્તમાન આયુ જ્યારે બાકી રહે છે, ત્યારે પરભવના આયુને બબ્ધ કરે છે. સાતમું દ્વાર સમાપ્ત છે ૧૫ છે
આયુબન્ધકા નિરૂપણ
આયુ બન્ધના પ્રકાર શબ્દાર્થ –(વિë મંતે ! બચવષે પuત્તે ?) હે ભગવન ! આયુના અન્ય કેટલા પ્રકારના કહ્યા છે ? (નોમ) હે ગૌતમ ! (છવિદે) છ પ્રકારને (૩ચવષે) આયુના બન્ધ (qv) કહેલા છે (તં ) તે આ પ્રકારે (જ્ઞાતિ નામનિત્તાવા)જાતિ નામ નિધત્તાયુ (ાતિનામનિહાઉg) ગતિ નામ નિધત્તાયુ (દિતિના નિવ્રુત્તાકણ) સ્થિતિ નામ નિધત્તાયુ (ગોrgછાનામનિદ્વારા) અવગાહના નામ નિધત્તાયુ (
Tનાનિત્તાવા) પ્રદેશ નામ નિધત્તાયુ (લgમાવનામનિષા ) અનુભાવ નામ નિધત્તાયુ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
૪૦૫
