________________
રીતે આભિનિબાધિકજ્ઞાનીની વક્તવ્યતા તેવીજ રીતે મત્યજ્ઞાની અને તાજ્ઞાનીની (નન્હા ોહિનાળી તન્હા વિમાનાળી વિ) જેવી અવધિજ્ઞાનીની વક્તવ્યતા તેવીજ વિભ‘ગજ્ઞાનીની વસ્તુસળી બચવુવંસળી નાકામિળિયોચિનાળી) ચક્ષુદર્શોની અને અચક્ષુદની આભિનિષેાધિકજ્ઞાનીના સમાન (બોસિળી ના જોાિની) અવધિદર્શીની અવધિજ્ઞાનીના સમાન (ઽસ્થ જાળા તથૅ અમ્માળા નથિ) જ્યાં જ્ઞાન છે ત્યાં અજ્ઞાન નથી (નાર્થે બળાળા તત્વ નાળા નસ્થિ) જ્યાં અજ્ઞાન છે ત્યાં જ્ઞાન નથી (દ્ગસ્થ સળા તત્ત્વ બાળા વિઞાળા વિ સ્થિત્તિ માળિયન્ત્ર) જ્યાં દર્શન છે ત્યાં જ્ઞાન પણ છે અને અજ્ઞાન પણ હાય છે એવુ' કહેવુ જોઇએ. ટીકા-હવે જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિય ચ જીવેાના પર્યાં. ચેની પ્રરૂપણા કરાય છે——
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છેડે ભગવન્ ! જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિય ચેાના કેટલા પર્યાય છે ?
શ્રી ભગવાને ઉત્તર આખ્યા—હે ગૌતમ ! પંચેન્દ્રિય તિય ચેાના અનન્ત પર્યાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે—હે ભગવન્ ! એવું કહેવાનુ શુ કારણ છે કે પચેન્દ્રિય તિય ચાના અનન્ત પર્યાય છે?
શ્રી ભગવાન્—ગૌતમ ! એક જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિય ચ ખીજા જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિય ́ચથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે, પ્રદેશેાની અપેક્ષાએ પણ તુલ્ય છે, કેમકે ખન્નેના લેાકાકાશ પ્રમાણુ અસંખ્યાત અસ`ખ્યાત પ્રદેશ હાય છે, અવગાહનાની અપેક્ષાએ પણ તુલ્ય છે, કેમકે અને જઘન્ય અવગાહનાવાળા છે, પણ સ્થિતિ અર્થાત આયુસંધિ કાળ મર્યાદાની અપેક્ષાએ ત્રિસ્થાન પતિત થાય છે, ચતુઃસ્થાન પતિત નથી થતાં, કેમકે જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિય ચ સખ્યાત વર્ષોની આયુષ્યવાળા જ બને છે, અસંખ્યાત વષૅની આયુવાળાની જઘન્ય અવગાહના નથી થતી. તેથીજ અહી. જઘન્ય અવગાહનાવાળાને સ્થિતિની અપેક્ષાએ ત્રિસ્થાન પતિત કહ્યા છે. તે ત્રિસ્થાનાના ઉચ્ચારણ પહેલાની જેમ સમજી લેવાં જોઈ એ, અર્થાત્ અસંખ્યાત ભાગહીન, સખ્યાત ભાગહીન, સખ્યાત ગુણહીન અને અસંખ્યાત ભાગ અધિક, સખ્યાત ભાગ અધિક તથા સંખ્યાત ગુણ અધિક. તે વર્ણ, ગંધ રસ અને સ્પના પાઁચેાથી, મતિ–શ્રુત રૂપ એ જ્ઞાનાથી, મત્યજ્ઞાન અને શ્રુતા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
૨૫૧
