Page Text
________________
ધર્મ કે સ્વરૂપ મેં સત્યવ્રત કા વર્ણન
બીજા વ્રતનું વર્ણન
64
સ્થૂલ મૃષાવાદથી વિરમણુ થવું એ બીજું અણુવ્રત છે. પ્રકારના છે: (૧) સૂક્ષ્મ અને (૨) સ્થૂલ, મિત્ર આદિની સાથે અસત્ય ભાષણ કરવું અથવા કેઇ માણુસ દિવસે બેઠો બેઠો ઉંઘ અને ખીજો તેને સાવધાન કરવાને માટે કહે કે “ કેમ ભાઇ ! કવેળાએ પણ ઉધા છે કે ? ” તા એ ઉત્તર આપે છે ના, ઉંઘતા નથી. ', એ પ્રકારનું ભાષણ સૂક્ષ્મ મૃષાવાદ છે, સ્થૂલ વસ્તુમાં ખાટાં પિરણામાથી અસત્ય ખાલવું એ સ્થૂલ મૃષાવાદ છે. એ પાંચ પ્રકારના છેઃ (૧) કન્યા-સબંધી, (૨) ભૂમિ—સ ંબંધી, (૩) ગાય વગેરે સંબંધી, (૪) થાપણ—સંબંધી, (૫) જૂઠી સાક્ષી આપવી,
"C
(૧) કુલ, શીલ, રૂપ, દ્વીથી યુકત નિર્દેષ કન્યાને દૂષિત ઠરાવવી, અને કુલ આદિથી રહિત દૂષિત કન્યાને નિર્દોષ કહેવી તે કન્યાલીક છે. અહીં કન્યા શબ્દથી મનુષ્ય માત્રનું, ઉપલક્ષણે કરીને ગ્રહણ થાય છે.
મૃષાવાદ પણ એ મનાર જનને માટે લઈ રહ્યો હોય
(૨) કસદાર ( સારા પાક ઉગી શકે તેવી ) જમીનને કસ વિનાની કહેવી અને મીનકસદાર જમીનને ક્રસદાર કહેવી, ઓછા મૂલ્યવાળીને માંઘા મૂલ્યવાળી કહેવી અને માંબા મૂલ્યવાળીને એાછા મૂલ્યવાળી કહેવી, એ ભૂમિ-અલીક છે. અહીં ભૂમિશબ્દ પણ ઉપલક્ષણ છે, માટે ભૂમિ શબ્દથી સચિત્ત ફળ આદિનું અને અચિત્ત સુવર્ણ આદિનું ગ્રહણ કરવું.
(૩) ગાય, ઘેાડા, ભેંશ આદિ ચાપગામાં જે પ્રશસ્ત ( સારાં ) હાય તેમને અપ્રશસ્ત ( નઠારા) કહેવાં અને જે અપ્રશસ્ત હૈાય તેમને પ્રશસ્ત કહેવાં, તથા પહેલાં મુજબ એાછા મૂલ્યવાળાંને મેઘા મૂલ્યવાળાં અને મોંઘા મૂલ્યવાળાંને આછા મૂલ્યવાળાં કહેવાં, અથવા વધારે દૂધ દેનારી ગાયને આછું દૂધ દેનારી કહેવી અને આ દૂધ દેનારીને વધુ દૂધ દેનારી કહેવી એ ગે-અલીક છે.
(૪) કોઇ વિશ્વાસપાત્ર પુરૂષની પાસે મહેા, રૂપિયા, સોનું, રૂપું, વસ્ત્ર, ધાન્ય આદિ અનામત મૂકવાં એ થાપણ કહેવાય છે. તેના સંબંધમાં મિથ્યાભાષણ કરવું એ ન્યાય—અલીક ( થાપણુ મેસા ) છે. જેમકે “મને તારી વસ્તુની ખબર નથી, તેં મને કયારે આપી હતી ? કહે, કાણુ તેના સાક્ષી છે ? '’ ઇત્યાદિ.
(૫) “હું એ વખતે ત્યાં હાજર હતા; એ બધી વાતા સાચી કહે છે; મારી સામે એ બધી વાતા થઇ હતી ” એ પ્રમાણે કાઇના અપકાર કરવાના હેતુથી, અથવા લાંચ લઈને જૂઠી જીમાની આપવી તે જૂઠી સાક્ષી છે. અથવા “ એ એવા જ અપરાધી છે, હું એનાં બધાં કરતૂત જાણું છું, એણે એવું કામ કર્યું છે કે જે કોઇ પણ રીતે ન કરવું જોઈએ.” એ પ્રમાણે જૂઠ્ઠું બેલવું એ કૂટ-સાક્ષી (કુડી શાખ) છે.
આ સ્થૂલ મૃષાવાદને એ કરણ અને ત્રણ યુગે કરીને ત્યાગ કરવા સ્થૂલમૃષાવાદવિમરણુ વ્રત કહેવાય છે. ૫ ૨ ૫
ઉપાશક દશાંગ સુત્ર
૫૮
| SR No. | 006435 |
| Book Title | Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi Gujarati |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1961 |
| Total Pages | 150 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_upasakdasha |
| File Size | 7 MB |