________________
દ્રવ્યદિક કી અપેક્ષા સે લોક કે પરિણામ આદિ કા નિરૂપણ
દ્રવ્ય વિગેરેની અપેક્ષાથી સંસ્થાન પરિમાણના અધિકારથી હવે સૂત્ર કાર સંસ્થાન વિશેષ લેકનું પૂર્વોક્ત પ્રકારથી જ પરિમાણ નિરૂપણ કરવા માટે સૂત્રનું કથન કરે છે “શેઢી મને ! સુવzચાણ દિ સંકarો' ઈત્યાદિ.
ટીકાર્થ– હવે ગૌતમસ્વામી પ્રભુશ્રીને એવું પૂછે છે કે રેઢી જો મરે! દારા સિંહેગામો અલવિઝાલો’ હે ભગવન દ્રવ્યની અપેક્ષાથી શ્રેણી સંખ્યાત છે? કે અસંખ્યાત છે ? અથવા અનંત છે? જોકે શ્રેણી શબ્દથી પંક્તિનું ગ્રહણ-કથન થાય છે, અર્થાત શ્રેણ શબ્દને અર્થ પંક્તિ માત્ર છે, તે પણ અહીંયાં પ્રકરણ વશાત આકાશ પ્રદેશ પંક્તિઓ શ્રેણી શબદથી ગ્રહણ થઈ છે. આ રીતે લેક અને અલેકના ભેદની વિવક્ષા કર્યા વગર જ તેઓ અહીંયાં સામાન્ય પણાથી ગ્રહણ થાય છે, આ શ્રેણી પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી લાંબી હોય છે. દક્ષિણથી ઉત્તર સુધી લાંબી છે. અને ઉપરથી નીચે સુધી લાંબી છે. આ રીતની આ શ્રેણિયે લેકમાં પણ છે, અને અલેકમાં પણ છે. આ તમામ અભિપ્રાયને લઈને જ ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એ પ્રમાણે પૂછયું છે કે હે ભગવન્ આકાશ પ્રદેશમાં રહેલી આ શ્રેણી દ્રવ્ય પણાથી શું સંખ્યાત છે? કે અસંખ્યાત છે? અથવા અનંત છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે “જોગમાનો સંજ્ઞાઓ નો સંગાવો હે ગૌતમ! આ આકાશ પ્રદેશની શ્રેણી સંખ્યાત નથી અસંખ્યાત પણ નથી પરંતુ “અનંતાવ્યો તે અનંત છે. સામાન્ય પણાથી આકાશાસ્તિકાયની શ્રેણીની જ અહિયાં વિવક્ષા કરી છે, જેથી તે શ્રેણી સામાન્યપણાથી અનંત જ કહેવામાં આવી છે.
पाडीणपडीणाययाओ ण भंते ! सेढीओ दवट्याए कि संखेज्जाओ.' આ સૂત્ર દ્વારા શ્રી ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુ શ્રીને એવું પૂછયું છે કે-હે ભગવદ્ જે શ્રેણી પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી લાંબી છે. અર્થાત્ પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધીના આકાશ પ્રદેશ ભાગમાં લાંબી જે શ્રેણી છે, તે દ્રવ્ય પણાથી શું સંખ્યાત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
૧૯૯