________________
શાલ્યાદિવનસ્પતિ કે કન્ફ્રાદિ મેં રહે હુએ જીવોં કા નિરૂપણ
પહેલા વર્ગના ખીજા ઉદ્દેશાના પ્રારંભ–
પહેલા વર્ગના પહેલા ઉદ્દેશામાં શાત્રી વિગેરેના મૂળમાં રહેલ જીવેાનું નિરૂપણુ કરવામાં આવ્યુ છે. હવે કન્દ વગેરેમાં રહેલા જીવાનુ નિરૂપણ કરવા માટે ખીજા વિગેરે ઉદ્દેશ એવુ કથન કરવામાં આવશે. એજ સમ ધથી આવેલા આ બીજા ઉદ્દેશાના પ્રારંભ કરવામાં આવે છે. તેનું આ પહેલું સૂત્ર છે.-‘લક્ષ્મ ́તે ! વાહી વીદ્દી રોયૂમાવવાવાળ' ઇત્યાદિ
ટીકા”—ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુને આ સૂત્ર દ્વારા એવુ' પૂછ્યું છે કેહે ભગવન્ આ શાલી, ત્રીઢી વિગેરેના કેન્દ્રના આકારથી જે જીવા ઉત્પન્ન
C
,
ઉત્પન્ન થાય છે ?
થાય છે, તે ન મળે ! નોવા ” હું ભગવાન્ તે જીવે ત્યાં ત્યાંથી આવીને તે ઉત્પન્ન થાય છે ? શુ નરકમાંથી આવીને અથવા તિયચ ગતિથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે ? અથવા આાવીને ઉત્પન્ન થાય છે ? કે દેવગતિથી આવીને ઉત્પન્ન પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમ સ્વામીને કહે છે કે
મૂળુદ્દે
મનુષ્ય ગતિથી થાય છે ? આ વ. દિશારેળ લખ્યમ રિસેલે માળિયત્વે ' હે ગૌતમ ! આ કેન્દ્રના સબધમાં તેજ સઘળા મૂળસખધી ઉદ્દેશે। યાવત્ અનેકવાર અથવા અનંતવાર ઉત્પન્ન થયા છે.' • અહિં સુધીનું કથન કહેવુ જોઈએ. આજ કથનમાં ઉત્પત્તિ, અપહાર, અવગાહના, વિગેરે તમામ વિષય આવી જાય છે. તે! આ તમામ વિષય પણ અહિયાં પહેલાં કહ્યા પ્રમાણે જ કહી લેવા. આ વિષયનું સ્પષ્ટીકરણુ આ રીતે છે-શાલી, ત્રીહિ વિગેરેના કન્દમાં જે જીવા ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓ માં તારતિય ચ ગતિથી આવેલા જીવા ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે, અથવા મનુષ્ય ગતિથી આવેલા જીવા ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે, નારકીય ગતિથી આવેલા જીવે અથવા દેવગતિથી આવેલા જીવા ત્યાં કન્દના આકારથી ઉત્પન્ન થતા નથી. કેમ કે-દેવગતિથી આવેલા જીવાના ઉત્પાત--ઉત્પત્તિ પુષ્પ વિગેરે શુભ સ્થાનમાંજ થાય છે.
ગૌતમ સ્વામી ફરીથી પ્રભુને પૂછે છે કે-હે ભગવન્ કન્દમાં ઉત્પન્ન થવાવાળા જીવા એક સમયમાં ત્યાં કદમાં કેટલા જીવા ઉત્પન્ન થાય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે- હે ગૌતમ જઘન્યથી એક અથવા બે અથવા ત્રણ જીવા ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાત અથવા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
६७
