________________
જેમકે ( ચ: દારુતઃ ગદ્દેશ:-સમસ્થિતિષ્ઠઃ સ द्रव्यतः कदाचित् सप्रदेशः દૂચ જીલાવિરત્યે રિર્થાતદાવા ) જે પુદ્ગલ કાળની અપેક્ષાએ અપ્રદેશી હાય છે,એટલે કે એક સમયની સ્થિતિવાળુ હાય છે, તે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પ્રદેશી પણ હે.ઇ શકે છે અને અપ્રદેશી પણ હાઈ શકે છે હ્રયણુક (એ અણુવાળા) આદિપુલ સ્કંધ જો એક સમયની સ્થિતિવાળા હાય તે તે અપ્રદેશી હાય છે, પરંતુ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તેા તેએ પ્રદેશોથી યુકત જ હાય છે. એ જ પ્રમાણે એક સમયની સ્થિ તિવાળું જે પરમાણુ હાય છે તે કાળની અપેક્ષાએ પણ અપ્રદેશી હોય છે. અનેક દ્રવ્યની અપેક્ષ એ પણ પ્રદેશી હાય છે. જે પુદ્ગલ ભાવની અપેક્ષાએ અપ્રદેશી હાય છે (એટલે કે કૃષ્ણવર્ણ આદિના એક જ અંશવાળું હોય છે), તે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ કયારેક સપ્રદેશ પણ હાય છે અને કયારેક અપ્રદેશ પણ હોય છે-દ્રયણુક માદિ સ્કંધ જ્યારે એક ગુણુના એક અશવાળા હોય છે ત્યારે તેમને ભાવની અપેક્ષાએ અપ્રદેશી માનવામાં આવે છે, પણ તેઓ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તા પ્રદેશયુકત જ હાય છે, અને જ્યારે પરમાણુ એ ગુણુના એક અંશવાળું હાય છે ત્યારે ભાવની અપેક્ષાએ પણ તે અપ્રદેશી હાય છે અને દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પણ અપ્રદેશી જ હોય છે. (ને વડ્યો સપણે હૈ હેત્તઓ સિય સપડ્યે નિય અપસે) જે પુદ્ગલ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સપ્રદેશી હાય છે, તે પુદ્ગલ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ સપ્રદેશી પણ હાઈ શકે છે અને અપ્રદેશી પણ હાઇ શકે છે. જેમકે કાઈ એ અણુવાળા સ્કંધ આકાશના એ પ્રદેશેાની અવગ હના કરીને રહેલા હાય, તા એ સ્થિતિમાં તે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પણ પ્રદેશયુકતજ હાય છે અને ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ પણ પ્રદેશયુકત હાય છે. પણ ો એ અણુવાળેા સ્કંધ આકાશ રૂપ ક્ષેત્રના એક જ પ્રદેશની અવગાહના કરીને રહેલા હાય, તે તે પ્રદેશથી રહિત જ હશે. ( ëાહો માવો વિ) એજ પ્રમાણે જે પુદ્ગલ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પ્રદેશયુક્ત હાય છે, તે કાળની અપેક્ષાએ પ્રદેશયુકત પણ હાઈ શકે છે અને પ્રદેશ રહિત પણ હોઈ શકે છે. જેમકે કોઇ એક એ અણુવાળા સ્કંધ કે જે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સપ્રદેશી છે, તે જો બે, ત્રણ આદિ સમયની સ્થિતિવાળા હાય તે તે કાળની અપેક્ષાએ પણ પ્રદેશાથી યુક્ત હોય છે. પણ જો તે કધ એક જ સમયની સ્થિતિવાળા હાય તા તે દ્રવ્યની અપે ક્ષાએ સપ્રદેશી હવા છતાં કાળની અપેક્ષાએ અપ્રદેશી હાય છે, એ આદિ અણુવાળા જે પુદ્ગલ સ્કંધ ભાવની અપેક્ષાએ કૃષ્ણવણુ આદિના બે, ત્રણ આદિ અશાવાળા હાય છે, તે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પણ સપ્રદેશી છે અને ભાવની અપેક્ષાએ પણ સપ્રદેશી છે, પણ જો તેમાં કૃષ્ણુતાનેા એક જ અંશ હોય તેા તે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સપ્રદૅશી હાવા છતાં કાળની અપેક્ષાએ અપ્રદેશી હાય છે. ( जे खेत्तओ सपए से, से दव्वओ नियमा सपएसे, कालओ भयणाए, भावओ મચાર) જે પુદ્ગલ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ પ્રદેશયુક્ત હાય છે, તે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પણ અવશ્ય પ્રદેશયુકત હોય છે, પણ કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ તેમાં વિકલ્પે પ્રદેશયુક્તતા ખતાવવામાં આવી છે.
o
જેમકે એ આદિ અણુવાળા જે પુદ્ગલ ધ આકાશના બે આદિ પ્રદે શેાની અવગાહના કરીને રહેલા હાય છે, તેને ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ પ્રદેશયુકત શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
૨૧૯