________________
જ્યારે (રિબં) ઉદરિત થાય છે ત્યારે તેને લીધે (કવે ) જીવ (વધામેશા) શું અપકમણ કરે છે? અર્થાત્ શું ઊંચા ગુણસ્થાનથી નીચા ગુણસ્થાનમાં આવી જાય છે ?ભગવાન જવાબ આપે છે કે હે ગૌતમ! (હંતા માણે) હા, ગૌતમ ! કરેલ મોહનીય કર્મીની ઉદીરણા થવાથી જીવ ઉચ્ચગુણસ્થાનથી નીચેના ગુણસ્થાનમાં આવીને અપક્રમણ કરે છે. ગૌતમ પૂછે છે કે (મરે !)
પૂજ્ય! (સે નાવ વાઢવિયવચિત્તા વધારે જ્ઞા) તે જીવ જે અપક્રમણ કરે છે તો શું તે બાલવીર્યને લઈને કરે છે અથવા પંડિતવીર્યને લઈને કરે છે. અગર શું બાલપંડિતવીર્યને લઈને અપક્રમણ કરે છે? ભગવાન ફરમાવે છે કે (ચમ !) હે ગૌતમ! (વાઢવીચિત્તા લાવવાના) પંડિતવીર્યને લઈને અપક્રમણ કરે છે, પણ (નો પંડિચવીયિત્તા વમેના) પંડિતવીર્યને લઈને અપકમણ નહિ કરે છે. (ણિય વસ્ત્રાહિચવીરિયા ગવમેT) બાલપંડિતવીર્યને લઈને કોઈ વખતે અપકમણ કરે છે, અને કઈ વખતે નથી પણ કરતે, એજ રીતે (જ્ઞT ફળેિ લો ગાઢાવ તા વરતેજ વ તો
હાવજ મનિષા) જેમ ઉદીરણ પદને લઈને બે આલાપક કહેલ છે, તેમજ ઉપશાન્ત પદને લઈને પ્રશ્નોત્તરના ઉપસ્થાન અપકમણ રૂપે બે આલાપકો સમજાવાં જોઈએ. પણ નવર) ઉદીરણાના બે આલાપકેની અપેક્ષાએ આ ઉપશાન્તના બે આલાપકમાં વિશેષ તફાવત એ છે કે ( વંદિરવીવિત્તા અવધામેશા વાદિયવીરચત્તા) ઉપસ્થાન પંડિત વીયને લઈને થાય છે. અને અપક્રમણ બાલપંડિત વીર્યને લઈને થાય છે તે પછી ગૌતમ પ્રશ્ન કરે છે કે (મો) હે પૂજ્ય! જે અપક્રમણ કરે છે, તે શું (કાયા કવર કરાયા અવકમટ્ટ)આત્માથી અપકમણ કરે છે અથવા અનાત્માથી કરે છે? અર્થાત્ પિતાની મેળે જ અપક્રમણ કરે છે, અથવા કોઈ બીજાથી અપક્રમણ કરે છે? ભગવાન કહે છે કે (યમા) હે ગૌતમ ! (કાચા કામરૂ ને સાચા જવ #મફ) તે જીવ આત્મા વડે જ અપકમણ કરે છે, નહિ કે અનાત્માથી પણ બિન્ન જ ) મેહનીય કર્મનું વેદન કરતાં આત્મા વડે અપક્રમણ કરે છે. તે પછી ગૌતમ પૂછે છે કે (મંત) હે ભદન્ત ! (સે જયં પર્વ) તે આ પ્રમાણે કયા કારણથી થાય છે? ભગવાન કહે છે (જોયા !) હે ગૌતમ! (gવ રે વં ga
ચા) પહેલા તેને આ રીતે ગમે છે અને (૩યાળો તે ચિં ઘઉં નો રોફ) આ વખતે તેને આ પ્રમાણે ગમતું નથી ( હવે વહુ પડ્યું ) માટે આ અપકમણ આ પ્રકારે થાય છે. તે સૂ. ૨
ટીકાઈગૌતમ પૂછે છે કે “નવેf મતે ! ” હે પૂજ્ય ! “નtani ને ભે) પિતે કરેલ મેહનીય કર્મ “ળેિ ” જયારે ઉદયભાવ થાય છે, ત્યારે જીવ શું “કazવેT” ઉપસ્થાન કરે છે, શું પરલેક સંબંધી ચિાને સ્વીકારે છે? અર્થાત મેહનીયકમને ઉદયભાવ-પ્રાપ્ત થવાથી જીવ શું પરલેક સંબંધી ક્રિયા સ્વીકારે છે? આ ગૌતમને પ્રશ્ન છે. ભગવાન જવાબ આપે છે કે હે ગૌતમ ! “તા વાવેજ્ઞા” હા, ગૌતમ ! ઉદય પામેલ સાહનીય કર્મ વડે જીવ પરલોક સંબંધી ક્રિયાને સ્વીકારે છે, ગૌતન પૂછે છે કે અગર મેહનીય કર્મને ઉદય વડે જે જીવ ઉપર પરલોક સંબંધી ક્રિયાને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
૨૩૩