________________
પ્રકારાન્તર સે બન્ધકે સ્વરૂપકા નિરૂપણ
કામેાના ઉપલેાગથી માણસને તૃપ્તિ થતી નથી. જેમ ઘી નાખવાથી અગ્નિ શાન્ત થવાને બદલે અધિકને અધિક પ્રજ્વલિત થાય છે, એજ પ્રમાણે કામેાના ઉપભેાગથી કામની વૃદ્ધિ જ થતી રહે છે.” એજ પ્રકારે પરિગ્રહ પ્રાપ્તિ, રક્ષણ, ઉપભાગ અને વિનાશ આદિ સઘળી અવસ્થાએમાં દુઃખ જ ઉત્પન્ન કરે છે, તેથી જ્યાં સુધી પરિગ્રહની પરિત્યાગ ન કરવામાં આવે, ત્યાં સુધી જીવ દુ:ખ રૂપ અન્ધનમાંથી કદી પણ મુક્ત થઈ શક્તા નથી. તેથી પરિગ્રહને જ સમસ્ત દુઃખ રૂપ અન્ધનના મુખ્ય કારણ રૂપ કહ્યો છે. તેથી જ ભગવાને કહ્યું છે કે પરિગ્રહનો ત્યાગ કર્યા વિના દુઃખમાંથી છુટકારા થઇ શક્તા નથી. ૫ર આગળ એ વાતનું પ્રતિપાદન થઇ ચુક્યું છે કે પરિગ્રહ જ સમસ્ત દુઃખ રૂપ અન્ધનનું કારણ છે. તે પરિગ્રહ આરંભ વિના સંભવી શક્તા નથી, અને આર ંભ કરવામાં હિંસા તે અવશ્ય થાય જ છે, તેથી હવે સૂત્રકાર હિંસાના સ્વરૂપનુ નીરૂપણ કરે છે. અથવા પરિગ્રહવાળા જીવ આરંભ અવશ્ય કરશે જ, અને આરંભ કરવાથી પ્રાણાતિપાત અવશ્ય થાય છે, તે વાત પ્રકટ કરવાને માટે સૂત્રકાર સય નિવાય” ઇત્યાદિ સૂત્ર કહે છે.
શબ્દા—સર્ચ-વન પાતે ‘પળે-માળાર્’ જીવાને ‘નિવાય-નિપાતચૈત્' મારે છે. ‘અદુવા-અથવા’ અગર ‘અTMદિ-અનૈ’બીજાની માત ‘ઘાય-ઘાતયેતુ' ધાત કરાવે છે. ‘વા-વા' અગરતા ‘fi-pä” પ્રાણિયાને ઘાતકરવા વાળાને અનુનાપાદ્અનુજ્ઞાનીયાત્' આજ્ઞા કરે છે. તે ‘અવળો-વ્રહ્માન:’ પેાતાના ‘-ઘેર વેરને ‘વવધેયતિ, વધારે છે.
અથવા બીજી ગાથા દ્વારા અન્યના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરીને સૂત્રકાર અન્ય પ્રકારે અન્યના સ્વરૂપનું જ નિરૂપણ કરે છે “સૂય નાચવું” ઇત્યાદિ
અન્વયા – જે પરિગ્રહવાળા જીવ એકેન્દ્રિય આઢિ જીવાની પોતે હિંસા કરે છે અથવાઅન્યની પાસે હિંસા કરાવે છે અથવા હિંસા કરનારની મન, વચન અને કાયાથી અનુમાદના કરે છે, તે મારી નાખવામાં આવેલા જીવા સાથે પેાતાનું વેર વધારે છે એટલે કે જન્મો જન્મને માટે તેની સાથે શત્રુતા રૂપ સંબંધનો વિસ્તાર કરે છે.
ટીકા -- જે મનુષ્ય દ્વિપદ, ચતુષ્પદ આદિ સંચેતન વસ્તુના અને સેાનું, ચાંદી આદિ અચેતન પદાર્થાંનો પરિગ્રહ કરે છે, તે ઉપાર્જિત પરિગ્રહ વડે તૃપ્તિ પામતા નથી, એવા પુરુષ ધનાદિનું અધિકને અધિક ઉપાર્જન કરવાનો પ્રયત્ન કર્યાં કરે છે. જે કોઇ વ્યક્તિ આદિ તેણે ઉપાર્જિત કરેલા ધનને પડાવી લેવાનો અથવા નાશ કરવાની પ્રયત્ન કરે છે, તેના પ્રત્યે તે પરિગ્રહી દ્વેષભાવ રાખે છે. એવા દ્વેષયુક્ત પુરુષ પાતે જ એકેન્દ્રિયેાથી લઇને પંચેન્દ્રિયા પન્તના જીવાની હિંસા કરે છે. પ્રાણીઓનાં પ્રાણાનો વિયેાગ કરવા તેનું નામ જ હિંસા છે. કહ્યુ પણ છે કે
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૧૯
