________________
-સૂત્રાર્થ – અજ્ઞાની મનુષ્ય વિત્તને એટલે કે ધન, ધાન્ય, સોનું, ચાંદી આદિને તથા ગાય આદિ પશુઓને અને જ્ઞાતિજનોને શરણભૂત માને છે. “તેઓ મારાં છે અને હું તેમને સ્વામી છું” એવું સમજે છે, પરંતુ તે પદાર્થો શરણ આપવાને સમર્થ નથી. છે ૧૬
-ટીકાર્થઅજ્ઞાની મનુષ્ય એવું માને છે કે ધન, ધાન્ય, આદિને, ગાય આદિ પશુઓને, પુત્ર, માતા, પિતા, પત્ની આદિ સ્વજનને અને જ્ઞાતિજનોને મારે આધાર છે. તે એવું માની લે છે કે “આ પુત્ર આદિ મારાં છે અને હું તેમને સ્વામી છું” પરંતુ વાસ્તવિક રીતે વિચાર કરવામાં આવે તે તેઓ તેને શરણ આપવાને સમર્થ નથી. જેમને માટે તે કાર્ય કરે છે, તેમને તે યથાર્થ રૂપે સમજતો જ નથી. કહ્યું પણ છે કે– “ િસદાવત્તાત્રા ઈત્યાદિ–
સંપત્તિ સ્વભાવથી જ ચંચળ છે, આ નિકૃષ્ટ શરીર રોગ તથા જરા આદિથી વિનાશશીલ છે. આ પ્રકારે બન્ને જ વિનાશશીલ હોવાથી કેટલા દિવસ સુધી તેમને આ જીવ સાથે સંબંધ ટકી શકવાને છે?વળી કહ્યું છે કે –“ગાતાપિતૃazar”
સંસારી જીવ હજારે માતા અને પિતા કરી ચુકી છે, તેને અનંત ભામાં હજાર પુત્ર અને પત્નીઓ થઈ ચુકી છે. પ્રત્યેક જન્મમાં આ સંસારી સંબંધે પટાતા રહે છે. એવી સ્થિતિમાં કેણ કોની માતા છે. અને કેણ કે પિતા છે?
આ સૂત્રમાં એજ વાતનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે કે ધન, પુત્ર, પરિવાર આદિ આ સંસારમાં કોઈ પણ પ્રકારે શરણભૂત (રક્ષા કરવાને સમર્થ) નથી. જ્યારે તેમાં આસક્ત બનેલે જીવ નરકમાં જાય છે, ત્યારે આ કઈ પણ વસ્તુ કે વ્યક્તિ તેની રક્ષા કરવાને સમર્થ હોતી નથી. ગાથા ૧૬ છે
- નરકમાં પડનાર જીવને, માતા, પિતા, પુત્ર, પત્ની, ધન, આદિ કોઈ પણ બચાવી શતું નથી, એવું પ્રતિપાદન આગલા સૂત્રમાં કરવામાં આવ્યું. હવે સૂત્રકાર એજ વાતનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન કરે છે- અમાનિત નિ ઈત્યાદિ
શબ્દાર્થ થા-ar” અથવા “Hrvમતfમ ટુ-અભ્યારે સુણે દુઃખ આવી પડે ત્યારે અસાતવેદનીય વગેરે દુઃખોને એલે જ ભગવે છે “મરવા-કથા' અથવા ‘મિત્ત -કાન્ત ઉપક્રમના કારણથી આયુષ્ય નાશ થાય ત્યારે “માઁતિ-અવન્તિ અથવા મૃત્યુ ઉપસ્થિત થાય ત્યારે “grea-
g૪” એકલાને જ “T ઇ-રિઝ’ જવું ગા ચ-ગારિ’ અને આવવું થાય છે “વિષમતા-વિજ્ઞાન’ અતઃ વિદ્વાન પુરૂષ ત્તર-ફાઇ’ ધન વગેરેને પિતાનું શરણુ “ મન્ન- મરે” માનતો નથી ૧છા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૨૪૩
