________________
જન્મ આદિ દસ પ્રકારની વિશિષ્ટતાઓથી યુક્ત જીવન ફરી સાંપડવું સુલભ નથી. તેથી આ મનુષ્ય જીવન પ્રાપ્ત કરીને બેધ મેળવવાનો યત્ન કરવો જોઈએ 1 1 છે
ટીકા ,
હે ભવ્ય છે? બોધ પ્રાપ્ત કરે. આઠ પ્રકારનાં કર્મોનું વિદારણ કરનાર જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપશ્ચર્યાત્મક મેક્ષમાર્ગનું શરણું ગ્રહણ કરે, તમે શા કારણે બેધ પ્રાપ્ત કરતા નથી ?ક્ષણ માત્રમાં વિનષ્ટ થનારા, સંધ્યાકાલીન લાલિમાના સમાન અસ્થાયી, હાથીની સૂંઢના સમાન ચંચળ, તથા દર્ભની ટોચ પર પડેલાં જળબિન્દુ સમાન અસ્થિર આ રાજ્યને ત્યાજ્ય સમજીને અચલ, અવ્યાબાધ, અરુજ (રોગોથી રહિત) અનંત, અક્ષય અને પુનરાગમનથી રહિત એવુ જે વિરાટ મોક્ષરાજ્ય છે, તેને પ્રાપ્ત કરવાને માટે તમે શા માટે બોધ પ્રાપ્ત કરતા નથી ? કહ્યું પણ છે કે “નિર્વાણ ” ઈત્યાદિ
જિનેન્દ્ર ભગવાન દ્વારા પ્રતિપાદિત ધર્મથી યુક્ત અને નિર્વાણ આદિનુ સુખ પ્રદાન કરનારે માનવભવ પ્રાપ્ત થયા બાદ સ્વલ્પ અને કુત્સિત કામજન્ય સુખનું સેવન કરવું તે ઉચિત નથી. - વૈર્ય આદિ મહાન રોના સમૂહથી વ્યાપ્ત રત્નાકર (સમુદ્ર)ને પ્રાપ્ત કરવા છતાં પણ તુચ્છ, કાન્તિહીન કાચના ટુકડાને ગ્રહણ કરે શું ઉચિત છે? કદાપિ નહીં.
આ પ્રમાણે વિચાર કરીને તમે મેક્ષ રાજ્યની પ્રાપ્તિ માટે વિચાર કેમ કરતા નથી આ મનુષ્ય ભવમાં જ બે ધિની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે, એ સિવાયના કોઈ પણ ભવમાં બધિની જૈન ધર્મની પ્રાપ્તિ થતી નથી. જે માણસ ધર્મનું સેવન કરતા નથી, તેને મનુષ્ય ભવની ફરી પ્રાપ્તિ થતી નથી, એટલે કે તે મનુષ્યભવનું આયુષ્ય પુરૂં કરીને પશ આદિનો ભવ પ્રાપ્ત કરે છે, અને તે ભવમાં બધિ પ્રાપ્ત થવાનો સંભવ જ નથી.
વ્યતીત થઈ ગયેલી રાત્રિઓ (અને ઉપલક્ષણથી વ્યતીત થયેલા દિવસે) પાછી ફરતી નથી સંયમને માટેના નીચે દર્શાવેલા દસ અવસરો ફરી સરલતાથી પ્રાપ્ત થવાના નથી તે દસ વિશિષ્ટ અવસરો નીચે પ્રમાણે છે. (૧) મનુષ્ય જન્મ, (૨) આર્યક્ષેત્ર, (૩) સુકુળ (૪) દીર્ઘ આયુષ્ય, (૫) પાંચે ઇન્દ્રિયની પરિપૂર્ણતા (૬) શરીરની નરેગતા (૭) સાધુએને એગ (૮) ધર્મ શ્રવણ (૯) ધર્મ શ્રદ્ધા અને (૧૦) ધર્મમાં પરાક્રમ
દશ પ્રકારના આ સાધનેની સંપન્નતા સઘળા મનુષ્યોને સરળતાથી પ્રાપ્ત થતી નથી પરન્ત તમને આ દસે સાધને પ્રાપ્ત થયાં છે, છતાં તમે શા માટે મેક્ષ પ્રાપ્તિ માટે પ્રયત્ન કરતા નથી? આ ક્ષણવિનશ્વર રાજ્યથી તમારું શું હિત સધાવાનું છે? ભગવાન આદિનાથે તેમના ૧૮ સાંસારિક પુત્રોને આ પ્રકારને ઉપદેશ આપ્યું હતું.
આ શ્લેક વૈતાલીય છન્દમાં લખાયે છે. વૈતાલીય છન્દનું લક્ષણ આ પ્રમાણે છે. “ર વિડિ” ઉત્યાદિ–
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૭૪
