________________
- ટીકાર્યું -
ત્રણે લેકના સઘળા ત્રસ અને સ્થાવર જી અત્યન્ત વિપરીત અવસ્થાઓ પ્રાપ્ત કરતા રહે છે. એટલે કે બાલ્યાવસ્થા પૂરી કરીને કુમારાવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે અને કુમારાવસ્થા પૂરી કરીને વૃદ્ધાવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે. અથવા જગના છે અધિક, અધિકાર અને અધિક્તમ દુઃખ યુક્ત અવસ્થા પ્રાપ્ત કરતા રહે છે. તેઓ સદા એક સરખી સ્થિતિમાં રહેતા નથી. તેઓ દુઃખથી આકાન્ત છે. અથવા ” અજા” ને સ્થાને ”ગર” પદ મૂકવામાં આવે, તે તેને અર્થ આ પ્રમાણે થાય છે-સઘળા પ્રાણીઓને દુઃખ અપ્રિય છે તેઓ મરણ આદિ દુઃખની ઈચ્છા કરતા નથી. કહ્યું પણ છે કે –ત જીવાશિ છંતિ” ઈત્યાદિ–
સઘળા ને જીવિત રહેવાનું ગમે છે, કેઈને મત ગમતું નથી. તે કારણે ત્રણ સ્થાવર, સૂફમ, બાદર, પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત રૂપ સમસ્ત જીવો હનન કરવા યોગ્ય નથી, તાત્પર્ય એ છે કે સંસારી જીવે પહેલેથી જ દુઃખી છે. એવાં દુખી જીવને દુઃખ આપવું તે યોગ્ય નથી. આ પ્રકારને વિચાર કરીને કેઈ પણ પ્રાણી, ભૂત, જીવ અથવા સવને મન, વચન અને કાયાથી અથવા કૃત, કારિત અને અનુમોદના વડે દુઃખી કરવા જોઈએ નહીં. તેમના પ્રાણને વિયેગ કર જોઈએ નહીં. એ ગાથા લા
જીવહિંસા કે નિષેધ કા કારણ
સૂત્રકાર હવે એ વાત પ્રગટ કરે છે કે શા કારણે જીવહિંસા કરવી જોઈએ નહીં –”વયં તુ નાળિ ” ઈત્યાદિ– | શબ્દાર્થ –“નાળિો -શનિન વિવેકી પુરૂષના માટે “gig-પતલ્લ આજ “સારંરા' ન્યાયસંગત છે. -ચ જે ચા-કાર’ કઈપણ જીવને “દિંરનરનરિત’ ન મારે “garia-varuતી એમને જ “દિવાલમાં-રેવ-દંતારમાર અહિંસા રૂપી સમતા વિજાથા-કિનારા જાણવી જોઈએ. ૧
– સૂત્રાર્થ - જ્ઞાની પુરુષને માટે એજ સારભૂત તત્વ છે કે તે કઈ પણ જીવની હિંસા ન કરે. આ પ્રકારની અહિંસા ત્યારે જ સંભવી શકે છે કે જ્યારે તેનામાં સમતા ગુણ હોય છે. એટલે કે જ્ઞાનીના જ્ઞાનને સાર જ એ છે કે તે કોઈ પણ પ્રાણીની હિંસા ન કરે. અહિંસામાં સમતા કારણભૂત બને છે સઘળા જીને પિતાના સમાન ગણવા તેનું નામ જ સમતા છે જ્ઞાની પુરુષે આ સમતા ભાવ કેળવા જાઈએ. n ૧૦
- ટીકાર્યું -- જ્ઞાની પુરુષ માટે એજ સારભૂત વસ્તુ છે કે તે કઈ પણ ત્રસ અથવા સ્થાવર પ્રાણીની હિંસા ન કરે, જ્ઞાની પુરુષોના જ્ઞાનને સાર હિંસા ન કરવી, એજ છે. જે આ સારને ગ્રહણ કરવામાં ન આવે, તો તેનું જ્ઞાન નિરર્થક જ નહીં, પણ ભાર રૂપ જ થઈ પડે કહ્યું પણ
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૬૮
