________________
“બ્રહ્માનું શયન પ્રલય રૂપ છે. અને જાગરણ સૃષ્ટિરૂપ (સર્જનરૂ૫) છે,” આ પ્રકારનું કથન પણ પ્રમાણુ શૂન્ય હોવાથી ઉપેક્ષણાય છે. પ્રત્યક્ષ દેખાતા આ પૃથ્વી આદી સ્વરૂપવાળા જગતને એકાન્ત રૂપે ઉત્પાદ પણ થતું નથી, અને વિનાશ પણ થતું નથી. દ્રવ્ય રૂપે જગતનું અસ્તિત્વ સદાકાળ ટકી રહે છે. કહ્યું પણ છે કે-એન સારી કમ” ઈત્યાદિ–”આ જગતનું કદી આ પ્રકારનું સ્વરૂપ ન હતું, એવી કઈ વાત નથી એટલે કે જગત્ સદા એવું ને એવું જ રહે છે.
આ પ્રકારે જગત્ અનન્તાદિ રૂપ છે, આ લેકવાદનું ગાથાના પૂર્વાર્ધ દ્વારા નિરાકરણું કરીને, યથાર્થતા પ્રકટ કરવા માટે સૂત્રકાર કહે છે કે ” ને સે” ત્યાદિ- ત્રસ અને સ્થાવર જેનું રૂપાન્તર થાય છે, આ વાત સ્પષ્ટ છે. ત્રસ જીવે કર્મોદયને લીધે સ્થાવર જીવ રૂપે ઉત્પન્ન થઈ જાય છે, અને સ્થાવર જ કર્મોદયથી બસ જીવરૂપે ઉત્પન્ન થઈ જાય છે..
સઘળા જી પોતે કરેલાં કર્મોનું ફળ ભોગવવાને માટે જુદી જુદી પર્યાયને ધારણ કરે છે. પર્યાની પ્રાપ્તિ નિશ્ચિત છે અને આવશ્યક પણ છે. ત્રસ જીવે પોતે કરેલાં કર્મોનું ફળ ભેગવવા માટે સ્થાવર જી રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે અને સ્થાવર જી પિતાના ઉપાર્જિત કર્મોનું ફળ ભેગવવા માટે ત્રસ જીવે રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. હા, કેઈ કેઈ વખત કમેની વિચિત્રતાને કારણે ત્રસ જીવ ત્રમાં અને સ્થાવર જીવ સ્થાવરમાં પણ ઉત્પન્ન થાય છે ખરાં. પરંતુ એ કોઈ નિયમ નથી કે ત્રસ જીવ મરીને ત્રસ જીવેમાં જ ઉત્પન્ન થાય અને સ્થાવર જીવ મરીને સ્થાવરમાં જ ઉત્પન્ન થાય. એ ગાથા ૮
અન્યવાદિયોં કે મત કે ખડન મેં દષ્ટાન્ત કા કથન
ઉપર્યુક્ત વિષયનું સૂત્રકાર દૃષ્ટાન્ત દ્વારા સ્પષ્ટીકરણ કરે છે.” ” ઈત્યાદિ–
શબ્દાર્થ–પગો-રાનિત ત્રસ સ્થાવર જીવ “રઢિ-વરાજ’ આત્યન્તિક “વિવ નારં-વાસ' વિપર્યાસરૂપ કો-વોલF’ અવસ્થાવિશેષને “ઢિત્તિ-પથને” પ્રાપ્ત થાય છે. “-” તથા “-” બધા જ પ્રાણીઓને “માતુ-મરોત સુણા' દુ:ખવાળા છે. “સો-અતઃ' એટલા માટે “વે-વે તે બધા જ જીવ અતિશાધંસ્થા” મારવા યોગ્ય નથી. તે
- સૂત્રાર્થ – જગતના જીવો અત્યન્ત વિપરીત અવસ્થાઓ-બાલ્યાવસ્થા, કૌમારાવસ્થા, વૃદ્ધાવસ્થા આદિ પ્રાપ્ત કરતા રહે છે, અને સઘળા દુઃખથી ઘેરાયેલા છે. તેથી તે જી અહિંસ્ય છે, હિંસા કરવાને યોગ્ય નથી.
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૬૭
