________________
અન્તવાન (સીમિત) છે, કારણ કે “આ પૃથ્વી સાત દ્વીપ પર્યન્ત જ વ્યાપ્ત છે, લોક ત્રણ છે, ચાર લેક સંનિવેશ છે.” ઈત્યાદિ રૂપે લેકની મર્યાદા દેખી શકાય છે. તથા લેક નિત્ય છે, કારણ કે પ્રવાહ રૂપે તે આજે પણ વિદ્યમાન છે તથા “અપુત્રને શુભગતિ મળતી નથી, સ્વર્ગ તે હીિજ (સદન્તર) મળતું નથી, બ્રાહ્મણ દેવતા છે, કૂતરા યક્ષે છે, ઈત્યાદિ લોકવાદના જ મન્તવ્ય છે. વ્યાસ આદિએ આ પ્રકારના લેકવાદનું નિરૂપણ કર્યું છે. આ ગાથા ૬
સૂત્રકાર લેવાદનું વિશેષ નિરૂપણ કરે છે–“અરિમા” ઈત્યાદિ | શબ્દાર્થ – “કસ્મિા -અરમાણમ’ પરિમાણ રહિત અર્થાત અપરિમિત પદાર્થને વિઘણારૂ-વિજ્ઞાના િજાણે છે. “દુ - આ લેકમાં ‘ i-il? કેઈનું “સહિયંગણાતY” કથન છે. “સી-સર્વત્ર સર્વ દેશકાલના વિષયમાં “વના-નાના
’ પરિમાણ સહિત જાણે છે. “ત-તિ આમ ધીરે-ધીર ધીર પુરૂષ ‘તtaઅતિવરત જુવે છે. પછા
- સૂત્રાર્થ – કેટલાક પિરાણિક એવું કહે છે કે ઈશ્વર પરિમાણુ રહિત પદાર્થોને જાણે છે. કેટલાક અન્ય પૌરાણિકે એવું કહે છે. કે સમસ્ત દેશ અને કાળના વિષયમાં સમસ્ત પદાથો પરિમિત છે–નિયત સંખ્યાવાળા છે. અને ઈશ્વર તે પરિમિત પદાર્થોને જ જાણે છે. ઘણા
– ટીકાર્થ – કઈ કઈ પૌરાણિકે એવું કહે છે કે ઈશ્વર અનંત પદાર્થોને જાણે છે. એટલે કે તે પદાર્થોની નિયત સંખ્યા જ નથી, તે પદાર્થો અપરિમિત છે, ત્યારે કઈ કઈ અન્ય પૌરાણિક એવું કહે છે કે ઈશ્વર પરિમિત પદાર્થોને જ્ઞાતા છે, પરંતુ સમસ્ત પદાર્થોને જ્ઞાતા (સર્વજ્ઞ) નથી. અથવા ઈશ્વર એજ અતીન્દ્રિય પદાર્થોને જાણે છે કે જે પદાર્થોનું કઈ પ્રજન (ઉપગિતા) હોય છે. તે નિષ્ણજનવાળા પદાર્થને જ્ઞાતા નથી, કારણકે જેનું કઈ પ્રજન જ ન હોય તેને જાણવાથી શો લાભ?
કહ્યું પણ છે કે—”સર્વ પર શા મા શા” ઈત્યાદિ- સર્વજ્ઞ સઘળા પદાર્થોને દેખે કે ન દેખે, પરન્ત ઈષ્ટ પદાર્થોને જાણી લે તે તે પુરતું છે. કીડાઓની સંખ્યાનું તેમનું જ્ઞાન આપણે શા કામનું!
તેથી આપણે તેના અનુષ્ઠાન સંબંધી એટલે કે કર્તવ્ય અર્તવ્ય સંબધી જ્ઞાનને જ વિચાર કરવો જોઈએ. જે આપ દૂરદશીને જ પ્રમાણ માનતા હે, તે આપે ગીધ પક્ષીઓની જ ઉપાસના કરવી જોઈએ. કારણ કે તેઓ દૂરદશી હોય છે.
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૬૩
