________________
ટીકાથ– પૌરાણિક લોકેના સિદ્ધાન્તને અથવા મનમાં આવે તે કહી દેવું તેને લકવાદ કહે છે. આ પૌરાણિક મત ઉત્તમ છે, તેથી તેને શ્રવણ કરવા જોઈએ, એવું તે મતના અનુયાયીઓ કહે છે. પરંતુ આ કથન વિપરીત બુદ્ધિથી જનિત છે--સત્ અસતુનો વિવેક વિનાના લોકેનું આ કથન છે. તેથી તેને અન્ય અસર્વજ્ઞોના કથન સમાન જ ગણવું જોઈએ છે ગાથા પર
વિપરીત બુદ્ધિ જનિત લોકવાદ કા નિરૂપણ
- હવૂ સૂત્રકાર વિપરીત બુદ્ધિ વડે જનિત લકવાદનું સ્વરૂપ પ્રકટ કરે છે ” અવં તે ” ઈત્યાદિ–
શબ્દાર્થ “ોઇ ચોક' આ પૃથ્વી વગેરે લોક “શmતે-અનન્ત અર્થાત સિમારહિત “
નિg-નિત્ય: નિત્ય અને સારા-શાશ્વતઃ શાશ્વત છે. “ વરસ૬-ન વિનતિ આ નષ્ટ નથી થતું, કેઈનું આ કથન છે તથા બીજા કોઈ એમ પણ કહે છે કે “ૌg-રોજ આ લેક “અંતર્વ-અતવા=” અંતવાળા “ ના-નિરા નિત્ય છે.
ત્તિ-કુતિ આ પ્રકારે ધીરે-ધીરા ધીરપુરૂષ-વ્યાસ વિગેરે “અતિજ્ઞાતા-તિરુત્તિ દેખે છે અર્થાત કહે છે. દા
-સૂત્રાર્થ કેઈ કઈ અન્ય મતવાદિઓ એવું કહે છે કે આ લેક અનંત છે તેની કેઈ સીમા જ નથી, નિત્ય છે અને શાશ્વત છે, તેથી તેને કદી પણ વિનાશ થતો નથી. આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે આ લેક અનંત, નિત્ય અને શાશ્વત છે. તેથી તેને કદી પણ નાશ થવાનું શક્ય જ નથી. કેઈ કઈ મતવાદિઓ આવું પણ કહે છે કે આ લેક અન્તયુક્ત સસીમ છે. “આ પૃથ્વી સાત દ્વીપ પરિમિત છે, આ કથન દ્વારા તેનું પરિમાણ બતાવવામાં આવ્યું છે. વ્યાસ મુનિ આદિનું એવું કથન છે કે “આ લેક સસીમ અને નિત્ય છે.” ૬
–ટીકાર્થ– કેટલાક પરતીર્થિક એવું મંતવ્ય ધરાવે છે કે પુરુષ, સ્ત્રી આદિ રૂપ આ લેક અનંત છે. એટલે કે જે જીવ આ ભવમાં પુરુષ, સ્ત્રી અથવા નપુંસક રૂપે ઉત્પન્ન થયે છે, તે પરભવમાં પણ એવા જ પુરુષ, સ્ત્રી અથવા નપુંસક રૂપે ઉત્પન્ન થશે. પુરુષત્વ આદિને કદી પણ અન્ત આવતું નથી. અથવા આ લેક અનંત છે એટલે કે તેની કોઈ અવધિ (મર્યાદા-સીમા) નથી, કારણ કે ત્રણે કાળમાં તેવું અસ્તિત્વ રહે છે તે કદી નષ્ટ થતો નથી. ઉત્પન્ન થતો નથી, પરંતુ સદા સ્થિર અને એક સરખો રહે છે.
આ લેક શાશ્વત છે–વારં વાર ઉત્પન્ન થતા નથી જે કે દ્વવ્યાણકબે અણુવાળા સ્કન્ધ આદિ અવયવીઓની ઉત્પત્તિ થતી રહે છે, પરંતુ પરમાણુ રૂપે તેની ઉત્પત્તિ કદી પણ થતી નથી. તથા તેને વિનાશ પણ થતું નથી, કારણ કે કાળ, દિશા, આકાશ, આત્મા અને પરમાણુ નિત્ય છે. કેટલાક અન્યતીર્થિકે એવું માને છે કે આ લોક
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૬૨
