________________
છે. આ ત્રીજી રાશિ છે આત્મા પહેલાં સંસારી હતું, ત્યાર બાદ મુક્ત થઈ ગયું અને કરી સંસારી (બદ્ધ) થઈ ગયે. આ પ્રકારની ત્રણ રાશિઓમાં તે ત્રરાશિક માને છે તેમના ધર્મશાસ્ત્રમાં એવું કહ્યું છે કે “જ્ઞાનને ધર્મતીર્થશ” ઈત્યાદિ
ધર્મતીર્થના કર્તા (સ્થાપક) જ્ઞાની પુરુષે પરમપદ (મેક્ષ) પ્રાપ્ત કરે છે. પરંતુ પિતાના તીર્થને પરાભવ થતો જોઈને તેઓ ફરી સંસારમાં આવી જાય છે ૧૦
સૂત્રકાર તેમના જ મતનું વિશેષ વર્ણન કરે છે. “ સંકુ” ઈત્યાદ
શબ્દાર્થ– “દ- આ મનુષ્યભવમાં જે જીવ “સંકુ-સંસ્કૃત સંયમ વગેરેમાં પ્રવૃત્તિ કરનારા “gઊંઝાખ મુનિર્વાન: મુનિ થઈને “ઝા ” પાછળ “ગાય
vidવા” કર્મ રહિત “ટ્ટા-મવત’ થઈ જાય છે. “ઢા-વઘા” જેવી રીતે નિયં-- - રા’ નિર્મળ “વિઘણ સુ-વિવાદા’ વિસ્તૃત પાણી “મુગો-મૂઃ ફરીથી “ai-an
જન-નિર્મલ વિષે સુ-વિદg –વિસ્તૃત પાણી “મુન્ના” –સૂર ફરીથી “asવાલીમ્’ ગંદુ થઈ જાય છે. “તહા-તથા તેવી રીતે જ તે નિર્મળ પાણીની જેમ આત્મા ફરી બંધાઈ થઇ જાય છે. ૧રા
સૂત્રાર્થ આ મનુષ્ય ભવમાં કર્મમળથી યુકત એવાં કોઈ કઈ છે સંવૃત્ત થઈ જાય છે. એટલે કે પ્રવજ્યા અંગીકાર કરીને સંયમ આદિની આરાધના કરે છે એવો જીવ કર્મ રહિત બની જાય છે. પરન્તુ જેવી રીતે નિર્મળ જળ ફરી મલિન થઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે નિર્મળ આત્મા પણ ફરી મલિન થઈ જાય છે, પ૧ર
ટીકાથી આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે જેવી રીતે નિર્મળ જળ પણ વાવાઝોડા આદિ કારણોને લીધે મલિન થઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે નિર્મળ આત્મા પણ રાગદ્વેષને કારણે મલિન થઈ જાય છે. મનુષ્ય ભવ પ્રાપ્ત કરીને કઈ કઈ જી પ્રત્રજયા ગ્રહણ કરીને સંયમ તપ આદિમાં લીન થઈ જઈને સંયમ આદિની સમ્યક રીતે આરાધના કરીને કર્મો ક્ષય કરી નાખીને મેક્ષપદની પ્રાપ્તિ કરીને સ્વસ્થ થઈ જાય છે. ત્યાર બાદ પિતાના શાસનની નિન્દા થવાથી તેમને આત્મા દેષયુક્ત બને છે અને પોતાના શાસનને માહિમા વધવાથી તેમના આત્મામાં આનંદ થાય છે. આ પ્રકારે રાગદેષને ઉદય થવાને કારણે તેમને આત્મા ફરી કર્મમળથી મલિન થઈ જાય છે. રાશિકના મત અનુસાર જીવની આ પ્રકારની ત્રણ અવસ્થાઓ હોય છે. ૧રા
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૪૮
