________________
જગત કી ઉત્પત્તી કે વિષયમેં મતાન્તર કા નિરૂપણ
આધાકર્મ આદિ દોષયુકત આહારના સેવન કરવાના દોષો અને તેને કારણે પ્રાપ્ત થતા ફળની પ્રરૂપણું કરીને હવે સૂત્રકાર જગની ઉત્પત્તિ વિષે જુદા જુદા જે મતે ચાલે છે તે પ્રકટ કરે છે ફૂળમજૂતુ” ઇત્યાદિ | શબ્દાર્થ – વદન’ આ લેકમાં “gri-in કઈ કેઈના મતમાં “પુ
શું આ આગળ કહેવામાં આવનાર “અન્ન--નું બીજુ જ અન્નાજં જ્ઞાન અજ્ઞાન છે એવું ‘બાહ -બાહ્યતમ્” કહેલ છે. “અ-ચામુ’ આ “ઢોર-ઢો” સંસાર જેવાતે-દેવત’ કઈ દેવના દ્વારા ઉત્પન્ન કરેલ છે. પાં
– સૂત્રાર્થ – આ લેકની ઉત્પત્તિના વિષયમાં કેટલાક અજ્ઞાનીઓ એવી માન્યતા ધરાવે છે કે જડ ચેતનના સમૂહ રૂપ આ લેકની ઉત્પત્તિ કે ઈ દેવ દ્વારા કરવામાં આવી છે જેવી રીતે ખેડૂત પોતાના ખેતરમાં ધાન્યાદિ ઉત્પન્ન કરે છે, એ જ રીતે કોઈ દેવે આ સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ કરી છે કેઈ કેઈ લેકે એવું માને છે કે બ્રહ્માએ આ સૃષ્ટિનું સર્જન કર્યું છે. પા
–ટીકાથ– કેટલાક મતવાદીઓ એવું માને છે કે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ થયા પહેલાં માત્ર બ્રહ્માનું જ અસ્તિત્વ હતું. તેમણે સૃષ્ટિનું સર્જન કર્યું, પહેલાં આકાશ આદિની રચના કરી. ત્યાર બાદ મનુષ્ય પર્વતના સઘળા પદાર્થો બનાવ્યા. કહ્યું પણ છે કે- “તત સ્વયં જવાન” ઈત્યાદિ
પહેલાં હિરણ્યગર્ભ (બ્રહ્મા) જ હતાં.” તથા “તેમણે જોયું” અને “તેમણે તેની સુષ્ટિ કરી” ઈત્યાદિ આ રીતે બ્રહ્માએ જ આખા જગતનું સર્જન કર્યું છે, એવી માન્યતા કેટલાક લોકે ધરાવે છે. . પ .
હવે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિના વિષયમાં કેટલાક લેકની જે બીજી માન્યતા છે તે સૂત્રકાર પ્રગટ કરે છે– “ જે ઈત્યાદિ
શબ્દાર્થ – વાલીવરમા-ગીવાનીવરમાશુa: જીવ અને અજીવ થીયુક્ત તથા “જુદુહામરિના-સુઘદુત્તમવિત સુખ અને દુઃખથી યુક્ત “સ્ત્રો-સ્ત્રોના આ લેક (સંસાર) બ -શ્નરે ત” ઈશ્વર કૃત છે એવું કંઈ કહે છે, “સહ- તથા” તથા “અવર-અપ' બીજા કેઈ “દાળા-પ્રધાન પ્રધાન વિગેરે કૃત છે, અર્થાત પ્રકૃતિથીજ ઉત્પન્ન થાય છે એવું કહે છે. દા
સૂત્રાર્થ-જીવ અને અજીવથી અને સુખદુઃખથી યુક્ત એવા આ લેકને ઈશ્વરે
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૩૬
