________________
બદલે તે બન્ધનના સ્થાનમાં જઈને ફસાઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે અન્ય દર્શનના અનુયાયીઓ રક્ષણના સ્થાન રૂપ સ્યાદ્વાદ સ્થાન પ્રત્યે શંકાયુક્ત થઈને તેનો પરિત્યાગ કરે છે, અને અનર્થ કારી એકાંતવાદ પ્રત્યે નિઃશંક ભાવથી જોવે છે તેથી તેઓ તેમને આશ્રય લે છે તેનું પરિણામ એ આવે છે કે તેમને ભયાકુલ સંસારમાં જ જકડાવું પડે છે. તેઓ સંસારમાં જ અથડાયા કરે છે, તેમને ત્રણ સ્થાન રૂપ મેક્ષની કદી પ્રાપ્તિ થતી નથી. આ દૃષ્ટાન્તનું તાત્પર્ય એ છે કે જે વસ્તુ જેવી નથી એવી તેને સમજવી–વસ્તુના યથાર્થ સ્વરૂપને નહીં જાણવું પણ તેનાથી વિપરીત સ્વરૂપને જ યથાર્થ સ્વરૂપ માનવું તેનું નામ જ મિથ્યાજ્ઞાન છે સમ્યગ્ર જ્ઞાન નીપ્રાપ્તિ કર્યા વિના મિથ્યાજ્ઞાનને જ આશ્રય લેનાર માણસ કર્તવ્ય અને અક્તવ્યને ભેદ સમજવાને અસમર્થ હોય છે અને તે કારણે અનર્થોને પ્રાપ્ત કરે છે એવા અજ્ઞાની લેકે એકાન્તવાદી મિથ્યાશાસ્ત્રોનું અધ્યયન કરીને અબુધ જ રહે છે. તેઓ સત્ય માર્ગની (મેક્ષ માર્ગની) પ્રરૂપણ કરનારા અનેકાન્ત શાસ્ત્રીને પરિત્યાગ કરીને મેક્ષમાર્ગને અજનક એવાં પોતાનાં જ શાસ્ત્રીને મેક્ષજનક માનીને, તે શાસ્ત્રોના ઉપદેશ અનુસાર આચરણ કરીને અનર્થોથી ભરેલા આ સંસારમાં પરિભ્રમણ કર્યા કરે છે. તે કારણે તેઓ સંસારના ભયમાંથી કદી છૂટી શકતાનથી. મિથ્યાજ્ઞાનને પરિણામે જ તેમની એવી દશા થાય છે. ૬-છા સૂત્રકાર પૂર્વોક્ત ઊદાહરણનું વધુ સ્પષ્ટીકરણ કરે છે. “પરઈત્યાદિ
શબ્દાર્થ – -ળ ઉપર કહ્યા પ્રમાણે જાળમાં ફસાયા પછી “-સંઘદ” એ બંધન ને “s- a” ઓળંગે “--રા” અથવા “વન-વસ્થા ” બંધનની અ-નીચેથી “ઘg-મોત નીકળી જાય તે “પાતાળો-પારા પગના બંધનથી “ સુત્ર-પુષેત’ છૂટી શકે છે તુ-તું પરંતુ “સંત” તેને “નં-મર મંદ બુદ્ધિ વાળા એ તે મૃગ ‘જેપ-પરત દેખી શકતો નથી. ૧૮
-અન્વયાર્થ
કદાચ તે મૃગ તે બન્ધનના સ્થાનને (જાળને) ઉલ્લંઘી જાય અથવા તે જાળની નીચેથી નીકળી જાય, તે, પગના બન્ધનમાં થી બચી જાય. પરંતુ તે અજ્ઞાની મૃગને એવી સમજણ જ હોતી નથી. ૮
–ટીકાર્થ ઉપર્યુક્ત કથનને ભવાઈએ છેકે–જે તે મૃગ કૂદીને બન્શન (જાળ) માંથી બહાર નીકળી જાય, તે તેના પગ બન્શનમા ફસાતાં બચી જાય છે. પરંતુ તે જ્ઞાનરહિત અજ્ઞાની મૃગ તે વાતને સમજાતું નથી. તેકારણે તે બન્યમાંથી મુક્ત થઈ શકતું નથી. તાત્પર્ય એ છે કે બન્ધનના રૂપમાં રહેલા પાશ આદિમાંથી યુતિ પૂર્વક બહાર નીકળી જાય, તે પાશજનિત મૃત્યુ આદિ પીડા માંથી ઉગરી જાય છે. પરંતુ તે એવું કરતુ નથી
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૧૦.
