________________
दीपिकाभिर्युक्तिश्च अ० ५ सू.४ अशातावेदनीयकर्मणोर्बन्धकारणनिरूपणम् ५६७ पर्यन्ताः, भूताः-वनस्पतयः, जीवाःपञ्चेन्द्रियाः-सत्त्वाः-पृथिव्यप्तेजोवायवः ।
उक्तञ्च-"प्राणाद्वि-त्रि-चतुः प्रोक्ताः, भूतास्तु तरवः स्मृताः । जीवाः पञ्चेन्द्रियाः प्रोक्ताः शेषाः सत्वा उदीरिताः ॥१॥ इति ॥
एषां चतुर्णा दुःखनेन-दुःखोत्पादनेन, शोचनेन शोकोत्पादनेन, जूरणेन-शरीरशोषकशोकोत्पादनेन, तेपनेन-अश्रुपातचीत्कादिजनकशोकोत्पादनेन, पिट्टनेन-यष्टयादिना ताडनेन, परितापनेन-शारीरिकसन्तापोत्पादनेन, इत्येवं द्वादशभिः कारणे |विस्याशातावेदनीयं कर्म बध्यते । उक्तञ्च भगवती सूत्रे ७ शतके ६-उ. के "कहं णं भंते ! जीवाणं असायावेणिज्जा कम्मा किज्जति, गोयमा ! परदुक्खणयाए परसोयणयाए परजरणयाए परतेषणयाए परपिट्टगयाए परपरियावणयाए बहूणं पाणाणं जाव सत्ताणं दुक्खणयाए सोयणयाए जाव परियावणयाए, एवं खलु गोयमा ! जीवाणं अस्सायावेयणिज्जा कम्मा किज्जति-,, इति
छाया--कथं खलु भदन्त ! जीवानामशातावेदनीयानि कर्माणि क्रियन्ते ? गौतम, परदुःस्वनतया परशोचनतया परजूरणतया परतेपनतया परपिटनतया परपरितापनतया बहूनां प्राणीनां यावत्-सत्त्वानाम् दुःखनतया शोचनतया यावत् परितापनतया, एवं खलु गौतम ! जीवानाम् असातावेदनीयानि कर्माणि क्रियन्ते, इति । सूत्र-४॥ __ "तित्थयरायरियोवज्झायकुलगणसंघसुयधम्म सुरावण्णवादेणं मिच्छत्तमोहणिज्ज"॥५॥
छाया-'तीर्थकरा-ऽऽचार्यो-पाध्याय कुल-गण संघ श्रुतधर्म-सुराश्वर्णवादेन मिथ्यात्वमोहनीयम्" ॥५॥
तत्त्वार्थदीपिका-"पूर्वसूत्रे घशीति पापकर्मभोगेष्वसद्वेद्यस्य पापकर्मणो बन्ध
विकलेन्द्रिय द्वीन्द्रिय त्रीन्द्रिय चतुरिन्द्रिय प्राण कहलाते है । भूत शब्द से वनस्पतिकाय लिया जाता है । जीव शब्द से पञ्चेन्द्रिय लिये जाते हैं और पृथिवी पानी अग्नि वायु ये सत्त्व कहलाते हैं-कहा भी है ---"प्राणा-द्वि-त्रि-चतुः प्रोक्ताः" इत्यादि ।
___ इन चारों को दुःखन-दुःख पहुँचाने से, शोचन-शोक पहुँचाने से, जूरण-अर्थात् शरीर सूखाने जैसा-शोक पहुँचाने से, तेपन-जिससे अश्रुपात गिरने लगे चिल्लाने लगे ऐसा शोक पहुंचाने से, पिटन-लाठी आदि-द्वारा पीटने से, और परितापन-शारीरिक मानसिकसन्ताप पहुचाने से । जीव के अशाता वेदनीय कर्म का बन्ध होता है ।।सूत्र ४॥
सूत्रार्थ-'तित्थयरायरियावज्झाय' इत्यादि
तीर्थकर, आचार्य, उपाध्याय, कुल, गण, संघ, श्रुत, धर्म, और देवों का अवर्णबाद करने से मिथ्यात्व का बन्ध होता है ।।५।।
तत्त्वार्थदीपिका-बयासी पापकर्म प्रकृतियों में से पूर्व सूत्र में असाता वेदनीय कर्म
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર: ૧