________________
९०४
उत्तराध्ययनसूत्रे
भूमाः कथ्यन्ते, हैमवतादिक्षेत्रमा युगलिन इत्यर्थः । तथा - अन्तरद्वोपजा: = अन्तरमिह समुद्रमध्यं तस्मिन द्वीपाः, अन्तरद्वीपास्तेषु जाताः || १९५॥
'पनरस तीसविहा' इति ।
पञ्चदशत्रिंशद्विधाः = इह विधशब्दस्य प्रत्येकमभिसम्बन्धात् पञ्चदशविधाः, त्रिंशद्विधाः इति वाच्यम् । तत्र पञ्चदशविधाः कर्मभूमाः, भरतैरावत विदेहानां त्रयाणां क्षेत्राणां कर्मभूमि समाख्यानां प्रत्येकं पञ्चसंख्यकत्वात् पञ्चदशसंख्यकत्वम् । त्रिंशद्विधाः अकर्मभूमा:- हैमवत - हरिवर्ष - रम्यकवर्ष - हैरण्यवत - देवकुरू- तरकुरूणां षण्णामकर्मभूमिनां प्रत्येकं पञ्चसंख्यकत्वात् । अष्टाविंशतिर्भेदाश्चाऽन्तरद्वीपजानाम्, अन्तरद्वीपानामष्टाविंशतिसंख्यकत्वात् तत्रोत्पन्नानामपि तत्संख्यकस्वम् । तथाहि
कर्म नहीं किये जाते हैं वे अकर्मभूमि हैं। इन अकर्मभूमियों में जिनकी उत्पत्ति होती है वे अकर्मभूम मनुष्य हैं । हैमवतक्षेत्र, हरिक्षेत्र, रम्यकक्षेत्र, आदि क्षेत्र अकर्मभूमि हैं । समुद्र के बीच में जो द्वीप होते है वे अन्तरद्वीप कहे गये है । इन अन्तरद्वीपोंमें जो मनुष्य उत्पन्न होते है वे अन्तरद्वीपज मनुष्य है ॥ १९५ ॥
अन्वयार्थ -- ( पन्नरस तीसविहा भेया अट्ठावीस - पञ्चदशत्रिंश. द्विधाः भेदाचाष्टाविंशतिः) कर्मभूमियां पन्द्रह १५ है- पांचभरत पांच ऐरावत, एवं पांच महाविदेह । अकर्मभूमि तीस प्रकारकी है-पांच हैमवत, पांच हरिवर्ष, पांच रम्यकवर्ष, पांच हैरण्यवत, पांच देवकुरु, पांच उत्तरकुरु । इस प्रकार ढाई द्वीपकी ये तोस भोगभूमियां है । अन्तरद्वीप अठाईस प्रकारके है अतः इनमें उत्पन्न हुए प्राणी - मनुष्य
કૃષિ વાણિજ્ય, આદિ કર્યું કરવામાં નથી આવતાં તે અકમભૂમિ છે, આ કર્મભૂમિમાં જેની ઉત્પત્તિ થાય છે તે અકમ ભૂમ મનુષ્ય છે. હૈમવત क्षेत्र, हरिक्षेत्र, रभ्य क्षेत्र वगेरे क्षेत्र अम्र्भभूमि छे. समुद्रनी वयमां ने દ્વીપ હાય છે તેને આંતરદ્વીપ કડે છે. આ આંતરદ્વીપેામાં જે મનુષ્ય ઉત્પન્ન થાય છે તે અંતરદ્વીપ જ મનુષ્ય છે. ૫ ૧૯૫ ॥
अन्वयार्थ - पन्नरसती सबीहा भेया अट्ठबीसई- पञ्चदश त्रिंशद्विधाः भेदाश्चाष्टाविंशतिः કમભૂમિ પંદર છે. પાંચ ભરત, પાંચ ઐરાવત, અને પાંચ મહાવિદેહ અકમભૂમિ ત્રીસ પ્રકારની છે, પાંચ હૈમવત, પાંચ હિર વર્ષી, પાંચ રમ્યક વર્ષ, પાંચ હૈરણ્યવત, પાંચ દેવકુરૂ, પાંચ ઉત્તરકુર્ આ પ્રમાણે અઢી દ્વીપની આ ત્રીસ ભાગભૂમિયા છે. અંતરદ્વીપ અઠ્ઠાવીસ પ્રકારના છે. જેથી તેમાં ઉત્પન્ન થયેલા પ્રાણી-મનુષ્ય પણું અઠાવીસ પ્રકારના માનવામાં
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
