________________
५८२
उत्तराध्ययनसूत्रे
अथ दर्शनावरणप्रकृतीः प्राह
मूलम् - निद्दा तहेवे पयला, निर्दोनिद्दा ये पयलपयला यै । तत्तो ये थी गिद्धी, उ पंचमा होई नायवी ॥५॥ छाया -- निद्रा तथैव प्रचला, निद्रानिद्रा च प्रचलाप्रचला च । ततश्च स्त्यानगृद्धिस्तु, पञ्चमी भवति ज्ञातव्या ॥ ५ ॥ टीका--' निद्दा ' इत्यादि । गाथेयं सुगमा ॥ ५ ॥ मूलम् - चक्खु मेचक्खुओहिस्स, दंसणे केवले ये आवरणं । एवं तु नवं विगप्पं नायैव्वं दंसणांवरणं ॥ ६ ॥ छाया -- चक्षुरचक्षुरधिनः, दर्शने केवले य आवरणम् । एव तु नवविकल्पं ज्ञातव्यं दर्शनावरणम् ॥ ६ ॥ टीका - - ' 'चक्खुमचक्खु ओहिस्स' इत्यादि
चक्षुरचक्षुरधिनः- चक्षु, अचक्षुश्च, अवधिचेति समाहारस्तस्य दर्शने इह दर्शनशब्दः प्रत्येकं सम्बध्यते, एवं च चक्षुर्दर्शने, अचक्षुर्दर्शने, अवधिदर्शने, इति वाच्यम् तथा केवले - केवलदर्शने च, आवरणम् एतच्च चक्षुर्दर्शनादिविषयत्वाचतुर्विधम् । एवं अनेन प्रकारेण निद्रापश्ञ्चविधत्व-चक्षुर्दर्शनावरणादि चतुर्विधत्वरूपेण, तु नवविकल्प = नवप्रकारकं दर्शनावरणं ज्ञातव्यम् ॥ ६ ॥ आवारक कर्म अवधिज्ञानावरण मनःपर्ययज्ञान का आवारककर्म मनः पर्यय ज्ञानावरण और केवलज्ञान का आवारक कर्म केवलज्ञानावरण है ॥४॥
अब दर्शनावरणीय की प्रकृतियां कहते हैं - ' निद्दा ' इत्यादि । अन्वयार्थ - (निदा- निद्रा) निद्रा, ( निद्दानिद्दा - निद्रानिद्रा ) निद्रानिद्रा, ( पयला - प्रचला ) प्रचला, (पयलापयला - प्रचलाप्रचला ) प्रचलाप्रचला, तथा पांचवी (श्रीणगिद्धी - स्त्यानगृद्धिः) स्त्यानगृद्धि ।। ६ ।।
और चक्षुर्दर्शनावरन, अचक्षुदर्शनावरण, अवधिदर्शनावरण, केवलदर्शनावरण इस प्रकार दर्शनावरण कर्म की नौ प्रकृतियां हैं ॥ ६ ॥ આવારક ક અવિધજ્ઞાનાવરણીય, મનઃ પર્યંયનું આવારક કર્યું મન:પર્યં ય જ્ઞાનાવરણીય અને કેવળજ્ઞાનનુ' આવારક કમ કેવળ જ્ઞાનાવરણીય છે, ॥૪॥ हवे दर्शनावरणीयनी अड्डति अहे छे - " निद्दा ” त्याहि ।
मन्वयार्थ- निद्दा-निद्रा निद्रा निद्दा निद्दा-निद्रा निद्रा निद्रा निद्रा पयला - प्रचला प्रसा पयला-पयला- प्रचलो प्रचला प्रथमा प्रयक्षा थी गिद्धी - स्त्यानगृद्धिः स्त्यानगृद्धि आय
અને ચક્ષુદનાવરણીય, અચક્ષુદ’નાવરણીય, અવધિદર્શનાવરણીય, કેવળદર્શનાવરણીય, આ પ્રમાણે દર્શનાવરણુ કર્મીની નવ પ્રકૃતિયા છે.
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
