________________
प्रियदर्शिनी टीका अ०३२ प्रमादस्थानवर्णने रागद्वेषणैवानर्थोत्पत्तिनिरूपणम् ५६५ इति पूर्वोक्तत्वादत्र पुनरुक्तिः, इति चेत् , उच्यते-पूर्व, मनोज्ञत्वे, अमनोज्ञत्वे च समस्य साधोः समतायां रूपादीनामकिंचित्करत्वं कथितम् , अत्र तु मनोज्ञत्वं वा अमनोज्ञत्वं वा नैवोत्पद्यते, इति पूर्वतोऽत्र भेदः ॥ १०६ ॥ कर रखा तो उसको देखते ही कामी के मन में विचार आया कि यदि यह मुझे जीवित अवस्था में मिल जाती तो मैं इसके साथ वैषयिक आनंद भोगता । पास में वहीं कहीं से एक जंगली कुत्ता आ पहुँचा था-अतः वह उसको अपना भक्ष्य समझकर विचार ने लगा कि यदि वे सब व्यक्ति इसके पाससे हट जावें तो बड़ा ही अच्छा हो । कारण कि मैं इसको खाजाऊँ । पास में बैठे हुए योगिराज ध्यान समाप्त कर उस शब को देखकर विचार करने लगे कि ओहो ! इस अज्ञानी प्राणी ने व्यर्थ में ही अपना इतना सुन्दर अमूल्य जीवन विषयों की तृष्णा में जलार नष्ट किया है । यदि इस जीवन से अपना संयमाराधनकर भला करती तो बहुत अच्छा होता।
शंका–पहिले तो सूत्रकार ने " समो य जो तेसु स वीयरागो" ऐसा कह ही दिया है कि जो इन रूपादिकों में समभावसे रहता है वह वीतराग होता है और यहां गाथा में उसी बात को फिर से क्यों कहा है ? इसका समाधान इस प्रकार से है-पहिले रूपादिकों की मनोરાખ્યું ત્યારે તેને જોતાંજ કામીના મનમાં વિચાર આવ્યું કે, આ સ્ત્રી જે મને
જીવીત અવસ્થામાં મળી હોત તો હું આની સાથે વિષયને આનંદ ભેગવી શકત એજ વખતે ત્યાં આજુબાજુમાંથી કેઈ એક જંગલી કુતરે આવી પહોંચ્યું હતું અને તે કુતરે એ શબને પિતાનું ભક્ષ્ય સમજીને વિચારવા લાગ્યું કે, આ સઘળા માણસે જે આની પાસેથી દૂર થઈ જાય તો મારા માટે ઘણું જ ઉત્તમ અને કારણ કે, હું આને ખાઈ જાઉં. પાસે બેઠેલા યોગીરાજ ધ્યાન સમાપ્ત કરી એ શબને જોઈને વિચારવા લાગ્યા કે, અહી આ અજ્ઞાની પ્રાણીયે વ્યર્થમાં જ પિતાનું અમૂલ્ય એવું સુંદર જીવન વિષયની તૃણામાં બાળી બાળીને નષ્ટ કરેલ છે. જે એણે પિતાના ઉત્તમ જીવનને સંયમ આરધનામાં લગાડીને પિતાનું ભલું કર્યું હોત તે ઘણું જ સારું થાત.
श-पडसा तो सूत्रधारे “समो य जो तेसु स वीयरागो" मा કહી જ દીધું છે કે, જે આ રૂપાદિકમાં સમભાવ રાખે છે એ જ વીતરાગ હોય છે. અને અહીં ગાથામાં તે વાતને ફરીથી શા માટે કહેવામાં આવેલ છે. આનું સમાધાન આ પ્રકારનું છે–
उत्तराध्ययन सूत्र:४
