________________
%
D
प्रियदर्शिनी टीका. अ. २९ कालप्रतिलेखनाफलवर्णनम्' १५ २३७
टीका-'कालपडिलेहणाए' इत्यादि
हे भदन्त ! कालप्रतिलेखनया कालस्य-अस्वाध्यायकालचतुष्टयस्य-पादोषिकार्यरात्रिकवैरात्रिक-प्रभातिकरूपस्य प्रतिलेखना-सिद्धान्तोक्तविधिना निरीक्षण, तत्र प्रादेषिके सूर्यास्तकालात् प्रागर्धमुहूर्तमात्रमस्वाध्यायकालः, प्रभातिके सूर्योदयादनन्तरमर्धमुहूर्तमात्रमस्वाध्यायकालः अर्धरात्रिके मुहूर्तमात्रमस्वाध्यायकालः अब पन्द्रहवे बोलमें उस काल प्रतिलेखनाको सूत्रकार कहते हैं-'कालपडिलेहणयाए' इत्यादि। ___ अन्वयार्थ-(भंते-भदन्त ) हे भगवन् ! (कालपडिलेहणयाए जीवे किं जणेइ-कालप्रतिलेखनतया जीवः किं जनयति ) कालप्रतिलेखनासे जीव किस गुणको प्राप्त करता है ? इसका उत्तर कहते हैं कि (कालपडि लेहणयाए णाणावरणिज्जं कम्मं खवेइ-कालप्रतिलेखनया खलु ज्ञानावरणीयं कर्म क्षयपति ) काल प्रतिलेखनासे जीव ज्ञानावरणीय कर्मका नाश करता है। ____भावार्थ-काल शब्दसे यहाँ अस्वाध्यायका काल गृहीत हुआ है। प्रादोषिक, अर्धरात्रिक, वैरात्रिक, एवं प्राभातिकके भेदसे काल चार प्रकारका है। प्रादोषिकमें-प्रदोषके समयमें-सूर्यास्त समयसे पहिले अर्धमुहूर्तमात्र काल अस्वाध्यायका काल है। प्राभातिकमें-प्रभातके सम यमें सूर्योदय के अनन्तरका अर्धमुहूर्तमात्रकाल अस्वाध्यायका काल है। अर्धरात्रिकमें-आधी रातके समयमें-मुहूर्तमात्र काल अस्वाध्यायका काल
प्रतितोमनाने ५४२ मा मोसमासूत्र २४३ -'कालपडिलेहणयाए" त्यादि
म-क्याथ-भंते-भदन्त समान! कालपडिलेहणयाए जीवे किं जणेहकालप्रतिलेखनया जीवः किं जनयति प्रतिवेमनाथी ०१ या गुपन प्रात १३छे १ सेना उत्तरमा ४ छ,-कालपडिलेहणयाए णाणावरणिज्ज कम्म खवेइकालप्रतिलेखनया खलु ज्ञानावरणीयं कर्म क्षपयति ण प्रतिवेमनाथी ज्ञाना. વરણીય કર્મને નાશ કરે છે.
ભાવાર્થ-કાળ શબ્દથી અહીં અસ્વાધ્યાયને કાળ ગૃહીત થયેલ છે. પ્રાદેષિક, અર્ધરાત્રિક, વિરત્રિક અને પ્રામાતિકના ભેદથી કાળ ચાર પ્રકારના છે. પ્રાદેષિકમાં-પ્રદેષના સમયમાં-સૂર્યાસ્ત સમયની પહેલાં અર્ધ મુહર્ત માત્ર કાળ અવાધ્યાયને કાળ છે. પ્રભાતિકમાં-પ્રભાતના સમયમાં-સૂર્યોદયના અનં. ન્તરનો અર્ધ મુહૂર્ત માત્ર કાળ, અસ્વાધ્યાયને કાળ છે, અર્ધ ત્રિકમાં–અધીરાતના સમયમાં–મુહર્ત માત્ર કાળ અસ્વાધ્યાયને કાળ છે. મધ્યાન્હમાં પણ
उत्तराध्ययन सूत्र:४
