________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. २९ आलोचनास्वरूपवर्णनम् ५
२१३
छाया - आलोचनतया खलु भदन्त ! जीवः किं जनयति ? आलोचनतया खलु माया निदानमिथ्यादर्शनशल्यानां मोक्षमार्गविघ्नानाम् अनन्तसंसारवर्धनानाम् उद्धरणं करोति ऋजुभावं च खलु जनयति, ऋजुभावप्रतिपन्नश्च खलु जीवः अमायी स्त्रीवेदं नपुंसक वेदं च न बध्नाति पूर्वबद्धं च खलु निर्जरयति ॥ ०५ ॥
टीका- 'आलोयणयाए ' इत्यादि ।
प्रश्नवाक्यस्य व्याख्या पूर्ववत् । आलोचनया - आ-अभिविधिना सामस्त्येन स्वदोषाणां गुरोरग्रे भावशुद्धया वचसा प्रकाशनम् आलोचना लोचदर्शने चुरादित्वाणिच् । ण्यन्ताद् धातो र्युच् प्रत्ययः, तया, माया निदान मिथ्यादर्शनशल्यानां तत्र माया - शाठ्यं, निदानं अस्य तपश्चरणादेरिदं फलं मम भवतु इति प्रार्थना
-
गुरुशुश्रूषा करते हुए भी साधुको अतिचार लगने की संभावना है ऐसी स्थिति में उसको आलोचना करनी चाहिये-सो पाँचवें बोलमें आलोचनाका स्वरूप कहते हैं - 'आलोयणयाए ' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - (भंते आलोयणयाए जीवे किं जणयइ-भदन्त ! आलोनया जीवः किं जनयति ) हे भगवन् । आलोचनासे जीव किस गुणको प्राप्त करता हैं ? उत्तर में कहते हैं - ( आलोयणयाए णं माया नियाण मिच्छादंसणसल्लाणं उध्धरणं करेह - आलोचनया खलु मायानिदान मिथ्यादर्शनशल्यानां उध्धरणं करोति ) आलोचनासे अर्थात् भावोंकी शुद्धिपूर्वक अपने दोषोंको गुरु महाराजके समीप वचन द्वारा प्रकट करने से जीव माया, निदान एवं मिथ्यादर्शन, इन तीन शल्योंको दूर करता है । शठता (कपट) का नाम माया है, 'इस तपश्चरण आदिका मुझे यह फल मिले ' इस प्रकारकी प्रार्थनात्मक विचारधाराका नाम निदान है ।
ગુરુ શુશ્રુષા કરવા છતાં પણ સાધુને અતિચાર લાગવાની સંભાવના છે. એવી સ્થિતિમાં એણે આલેચના કરવી જોઇએ જેથી પાંચમા ખેલમાં આલેચનાનું स्व३५ ४ छे - " आलोयणयाए " त्याहि ।
मन्वयार्थ - भंते आलोयणयाए जीवे किं जणयइ-भदन्त आलोचनया जाव: વિજ્ઞાનયતિ હું ભગવાન્! આલેચનાથી જીવ કયા ગુણુને પ્રાપ્ત કરે છે उत्तरभां ! छे आलोचणयाए णं माया नियाण मिच्लादंसण सल्लाणं उद्धरणं करेइआलोचनया खलु मायानिदानमिथ्यादर्शनशल्यानां उद्धरणं करोति यबोयनाथी અર્થાત્ ભાવાની શુદ્ધિપૂર્વક પેાતાના દાષાને ગુરુમહારાજ સમક્ષ વચન દ્વારા પ્રગટ કરવાથી જીવ માયા, નિદાન અને મિથ્યાદર્શન, આ ત્રણ શત્સ્યાને દૂર કરે છે. शहता (अथर्ट) नुं नाभ भाया छे. "आा तपश्चर्या माहिनु भने आइज भन्युं” આ પ્રકારની પ્રાર્થનાત્મક વિચારધારાનું નામ નિદાન છે. અતવામાં તત્વાભિનિ
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
