________________
८१२
____ उत्तराध्ययनसूत्रे धर्म-वारित्ररूपे धर्म सम्प्रतिपातितः संस्थितः। सम्प्रतिपातितः' इत्यत्र णिजोंऽवि. वक्षितः । अत्र नाग विषये एवं वृद्धसम्प्रदायः आसीत्कोऽपि राजा । सहि नपुरपण्डि. ताख्यानकं पठित्वा रुष्टो राजी हस्तिपकं हस्तिनं च मारयितुमुद्यतः। स हि राज्ञोंहस्तिपकं हस्तिनं च गिरिश्रङ्गाने समारोहयत् । ततः स हस्तिपकमुक्तवान्-पातय हस्तिन गिरिश्रृङ्गात् । ततो हस्तिपकरितो हस्ती क्रमशः स्वकीय पदत्रयं समुत्थाप्य एकेन पदेन स्थितः । ततो नागरिकजनै राजा एवं विज्ञप्तः कथं चिन्तामणिरिवदुष्पापो हस्तिचूडामणिप्पाधते ? ततो राज्ञा हस्तिपकः समादिष्टो हस्तिनं वचनं श्रुत्वा) वैराग्यरूप सार से गर्मित होने के कारण सुन्दर इस प्रकार के वचनों को सुनकर (अंकुसेण-अंकुशेन) अंकुश से (नागो जहा-नागः यथा) हाथी की तरह (धम्मे संपडिवाइओ-धर्म सम्प्रतिपातितः) चारित्ररूप धर्म में संस्थित हो गया।
हस्ती की कथा इस प्रकार है
एक कोई राजा था। उसने किसी नूपुर पंडित का वृत्तान्त पढा । पढ कर वह रुष्ट हो गया । रुष्ट होते ही उसने रानी, महावत तथा हाथी को मारने का विचार कर लिया। हाथी, रानी तथा महावत को गिरिशिखर के अग्रभाग पर चढाकर उसने महावत से ऐसा कहा इस हाथी को यहां से धकेल दो-गिरा दो- महावतने उसको वहां से गिराने की ज्यों ही प्रेरणा की कि वह हाथी तीन पैर उठा कर अपने एक पैर से खडा हो गया। नगरजनों को जब राजा के इस अकृत्य का पता चला तो उन्होंने आकर उससे कहा-महाराज यह क्या करवा रहे हो। चिन्तामणि थवाना २ मा प्रनि सुद२ सेवा वयनाने सामान अंकुसेण-अंकुशेन . शथी नागो जहा-नागःयथा हाथीनी भा३४ धम्मे संपडिवाइओ-धर्म संप्रतिपातित: ચારિત્ર ધર્મ માં સંસ્થિત થઈ ગયા.
હાથીની કથા આ પ્રકારની છે--
કઈ એક રાજા હતો, તેણે કઈ નૂપુર પંડિતનું વૃત્તાંત વાંચું વાંચીને તે કોધિત બની ગયો. કોધિત બનતાં જ તેણે રાણી, મહાવત તથા હાથીને મારવાનો વિચાર કરી લીધો. હાથી, રાણી તથા મહાવતને એક ગિરિશ્ચંગ એટલે કે, પહાડના શિખર ઉપર ચડાવીને મહાવતને હુકમ કર્યો કે, આ હાથીને અહીંથી ધકેલી દે. મહાવતે હાથીને ત્યાંથી ધકેલવાની ચેષ્ટા કરી ત્યારે હાથી પિતાના ત્રણ પગોને ઉંચા કરી. એક પગથી ઉભો થઇ ગયો. ન રજનોએ રાજાના આ પ્રકારના અકૃત્યને જાણ્યું ત્યારે તેમણે આવીને રાજાને કહ્યું- મહારાજ આ શું કરાવી રહ્યા છે ? ચિતામણું
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
