________________
७०
उत्तराध्ययनसूत्रे चक्षुषिरुपदर्शनमवश्यंभावि, परन्तु ब्रह्मचारी स्त्रीणां पूर्वोक्तं रूपम् अकस्माच्चक्षुर्विषयागतं रागपूर्वकं नावलोकयेदितिभावः । उक्तं च-असकं रूबमद्दढे चक्खुगोयरमागयं ।
रागदोसे उ जे तत्थ, ते बुहो परिवज्जए ॥१॥ इति । छाया--अशक्यं रूपमद्रष्टुं, चक्षुर्गोचरमागतम् । रागद्वेषो तु यौ तत्र, तौ बुधः परिवर्जयेत् ॥१॥ इति ।
॥ इति चतुर्थस्थानम् ॥ मूलम्-कूईयं रुइयं गीयं हसिँय थर्णिय कंदियं ।
बंमचेरेरओ थीणं, सोयर्गिज्झं विवजए ॥५॥ छाया--कूजितं रुदितं गीतं, हसितं स्तनितं क्रन्दितम् ।
- ब्रह्मचर्यरतः स्त्रीणां, श्रोत्रग्राह्यं विवजेयत् ॥५॥ परित्याग करे। यद्यपि जबतक नत्रो का सद्भाव है-अर्थात् उनमें अपने विषय को ग्रहण करने की शक्ति है तबतक उनके द्वारा पदार्थों कारूप दर्शन अवश्य होता ही रहेगा तथा साम्हने जो चीज आवेगी वह देखी ही जावेगी-फिर भी जो ब्रह्मचारी साधु हैं ये जब इस प्रकार का रूप अकस्मात् अपनी दृष्टि का विषय बन जाता है तब उसको रागपूर्वक नही देखते हैं। रागपूर्वक अवलोकन करने में पापबंध है। इसी बात को लेकर उसके देखने का परित्याग करनेका कहा गया है।
"असक्कं स्वमद्दढ़, चक्खुगोयरमागयं ।
रागद्दोसे उ जे तत्थ, ते बुहो परिवजए ॥१॥" इसी तरह प्रत्येक इन्द्रियो के विषय में इस नीति को लगा लेना चाहिये।
यह चतुर्थस्थान है ॥४॥ છે અર્થાતુ-પિતાના વિષયને ગ્રહણ કરવાની શક્તિ છે ત્યાં સુધી તેના દ્વારા પદાર્થોનું રૂપ દર્શન જરૂરથી થતું જ રહેવાનું તથા સામે જે ચીજ આવશે તે જોવાઈ જ જશે. છતાં પણ જે બ્રહ્મચારી સાધુ છે તે જ્યારે આ પ્રકારનું રૂપ અકસમાત પિતાની છીનો વિષય બને ત્યારે તેને રાગપૂર્વક જોતા નથી. રાગપૂર્વક અવલોકન કરવામાં પાપને બંધ છે. આ વાતને લઈને તેને જોવાને પરિત્યાગ બતાવવામાં આવેલ છે.
"असक रूवमदटुं चक्खुगोयरमागयं ।
रागदोसे उ जे तत्थ ते बुहो परिवज्जए ॥१॥" આ પ્રમાણે પ્રત્યેક ઈન્દ્રિયોના વિષયમાં આ નીતિને અનુસરવું જોઈએ.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
