________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. २१ एकान्तचर्यायां समुद्रपा दृष्टान्तः तेन्द्रियश्च भूत्वा सावद्ययोगं परिवजयन् चरेत् । त्वमपि भिक्षुरसि, अतस्त्वमपि तथैव चरेरिति । 'सव्वेहिं भूएहि' इत्यत्र सप्तम्यर्थे तृतीया ।।१३।।
मूलम्कालेणं कालं विहरिज रट्टे, बलाबलं जाणियं अप्पणो यं । सीहों व सर्वेण न संतसिज, वयजोगें सुच्चा ण असब्भमाहूँ ॥१४॥ छाया--कालेन कालं व्यहरद राष्टे, बलाबलं ज्ञात्वा आत्मनश्च । सिंह इव शब्देन न समत्रस्यत्, वचोयोगं श्रूत्वा न असभ्यम
ब्रवीत् ॥१४॥ टीका-'कालेण' इत्यादि ।
कालेन-पादोनपौरुष्यादिना कालम् कालोचितम् उभयकाले प्रतिलेखनम् द्वितीयपौरुष्यादौ ध्यानं चतुष्कालं स्वाध्यायं, तथा यथाशक्तितपश्चरणं च कुर्वन चारी एवं सुसमाहितेन्द्रिय होकर सावद्ययोगका परिहार कर विहार करता है-सो तुम भी भिक्षु हो अत: तुम भी इसी तरह से बनकर विचरण करो । यद्यपि पंचमहावतों के पालन करने से समुद्रपालमुनि में ब्रह्मचर्य का पालन स्वतः सिद्ध हो जाता है। फिर स्वतन्त्र रूप से जो इस गाथा में ब्रह्मचारी पद रखा गया है उसका तात्पर्य यह है कि ब्रह्मचर्य दुरनुचर है। इसी बात को सूचित करने के लिये उसका यहां ग्रहण हुआ है ॥१६॥
'कालेण कालं' इत्यादि।
अन्वयार्थ - मुनि समुद्रपाल ने (कालेण कालं-कालेन कालम् ) पादोनपौरुषी आदि समय के अनुसार उभयकाल में प्रतिलेखन करना, સુસમાહિતેન્દ્રિય થઈને સાવદ્ય ગેને પરિહાર કરીને વિહાર કરે છે તે તમો પણ ભિક્ષુ છે, આથી તમો પણ આવી જ રીતના બનીને વિચરણ કરે. જો કે પાંચ મહાવ્રતનું પાલન કરવાથી સમુદ્રપાલ મુનિમાં બ્રહ્મચર્યનું પાલન સ્વયં સિદ્ધ થઈ જાય છે છતાં સ્વતંત્ર રૂપથી જે આ ગાથામાં બ્રહ્મચારી પર રાખવામાં આવેલ છે એનું તાત્પર્ય એ છે કે, બ્રહ્મચર્યનું પાલન એ ઘણું જ કઠણ છે. આથી આ વાતને સૂચિત કરવા માટે એનું આ સ્થળે ગ્રહણ થયેલ છે. ૧૩
"कालेण कालं" छत्यादि।
म-क्या-समुपास भुनिये कालेण कालं-कालेन कालम् पाहोनी३५ આદિ સમયના અનુસાર ઉભય કાળમાં પ્રતિલેખન કરવું, બીજી પૌરૂષી આદિમાં
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
