________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. १९ मृगापुत्रचरितवर्णनम्
५०५ अयं भावः-अन्यो गुरुभारो यदा वोढुं न शक्यते, तदा तं भारं कचित् प्रदेशे विमुच्य विश्रामो गृह्यते । किन्तु चारित्रगुणभारमेकवारं गृहीत्वा न कदापि मोचनीयो भवति । स तु यावज्जीवं धारणियो भवति । त्वं तु सुखोचितः सुकुमारः सुमज्जितश्चासि । अत एव त्वं चारित्रसम्बन्धिमूलोत्तरगुणमहाभारं नैव वोढुं शक्नोषीति ।३५।।
कि च--- मूलम्--आगासे गंगसोओर्व, पडिसोओव्व दुत्तरो।
वाहाहि सागरो चे, तरियव्वो गुणोदही ॥३६॥ छाया--आकाशे गङ्गास्रोत इव, प्रतिस्रोत इच दुस्तरः ।
बाहुभ्यां सागर इव, तरीतव्यो गुणोदधि ॥३६॥ भारी है। इसीलिये (दुव्वहो होइ-दुर्वहः भवति) यह दुर्वइ है। इसको उठानेवाले व्यक्ति के लिये कभी भी (अविस्सामो-अविश्रामः) विश्राम नहीं मिल सकता है, अर्थात् इस भारको जावज्जीव उठाना पडता है।
भावार्थ-लोहेका जैसा भार बहुत भारी होता है उसी प्रकार इस चारित्र का भार है। इसको उठानेवाले व्यक्ति को कभी भी विश्रान्ति नहीं मिलती है। तथा लौकिक भार सब उठानेवाले को व्यथित कर देता हैं तब वह उसको उतार कर विश्राम भी ले सकता है। किन्तु इस चारित्र गुणके लोकोत्तर भार को एक बार अंगीकार किया कि फिर इसको उतारा नहीं जाता है। यावजीव ही यह धारण करने योग्य होता है। अतः जब तुम सुखोचित सुकुमार एवं सुमजित हो तब कहो तो सही बेटा! तुम इसको यावजीव कैसे उठा सकोगे? ॥३॥ भारे हाय जे ते प्रमाणेन। २L मार मारे छ. माथी ते दृव्यहो होइ-दुर्वहः भवति વહન ન થઈ શકે તેવું છે. તેને ઉપાડવાવાળી વ્યક્તિના માટે કદી પણ વિસ્તાર -अविश्रामः विश्राम भजी तो नथी. अर्थात् २ मारने ५ १ ५ छ.
ભાવાર્થ-લોઢાને ભાર જેમ ઘણે જ ભારે હોય છે. તે જ પ્રકારનો ચારિત્રને ભાર છે. તેને ઉપાડવાવાળી વ્યક્તિને કયારેય પણ વિશ્રતિ મળતી નથી. લૌકિક ભાર જ્યારે ઉડાવવાવાળાને વ્યથિત કરી દે છે ત્યારે તે તેને ઉતારીને વિશ્રામ પણ લઈ શકે છે. પરંતુ આ ચારિત્રગુણના લેકેત્તર ભારને એક વખત અંગિકાર કર્યા પછી તેને પાછો ઉતારી શકાતું નથી. તે જીવનપર્યત ધારણ કરવાને માટે જ હોય છે. માટે જયારે તું સુખોચિત સુકુમાર અને સમજ છત છે ત્યારે કહો તે બેટા ! તમો એ ભારને જીદગીપર્વત કઈ રીતે ઉઠાવી શકશે? ૩૫ છે
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
