________________
२१
४९८
उत्तराध्ययनसूत्रे एवं षण्णामपि व्रतानां दुष्करतामभिधाय सम्पति परीषह सहन दुष्करता गाथाद्वयेन प्रोच्यते-- मूलम्-छहा तण्हा य सीण्हं, दंसमसंगवेयणा ।
अकोसा दुकवसेज्जा यं, तणफासा जलमेव ये ॥३१॥ तालणी तज्जणा चेवें, वहबंधपरीसंहा।
दुक्ख भिक्खायरिया, जायणा यं अलांभया ॥३२॥ छाया--क्षुधा तृष्णा च शीतोष्णं, दंशमशकवेदना ।
आक्रोशा दुःखशय्या च, तृणस्पर्शा जल्लमेव च ।३१।। ताडना तर्जना चैव, वधबन्धपरीपहौ ।
दुःखं भिक्षाचर्या, याचना च अलाभता । ३२॥ टोका-'छुहा' इत्यादि।
क्षुधा तृष्णा च, शीतोष्णं, तथा-दंशमशकवेदना दंशमशककृतदंशन संजात दुःखानुभवरूपा । आक्रोशाः=दुर्वचनादिरूपाः । दुःखशय्या विषमोन्नतत्वाद् दुःखा तुम से पालना कठीन लगता है। इस से षष्टव्रत में दुष्करता कही है।
भावार्थ-रात्रिभोजन त्यागरूप जो छठा व्रत है वह भी बेटा! तुम से नहीं सध सकता है। क्यों कि इस में चारों प्रकार के आहार का जीवनपर्यन्त साधु को त्याग करदेना होता है। तथा वह रात्रि में घृत गुडादिक का भी संचय नहीं कर सकता है । यावजीव इसका भी उसको त्याग करदेना होता है। अतः तुम से यह व्रत कैसे पालित होगा, अर्थात् पालित होना अत्यंत मुष्किल है। हे बेटा ! मुझे बडा संदेह है ॥३०॥ લાગે છે કે, હે બેટા ! તમારાથી આમાનું કશું પણ પાળી શકાશે નહીં. આમાં છઠ્ઠી વ્રતની દુષ્કરતા બતાવવામાં આવેલ છે.
ભાવાર્થરાત્રિભોજનના ત્યાગરૂપ જે છઠું વ્રત છે તે પણ બેટા! તમારાથી પાળી શકાય તેમ નથી. કારણ કે તેમાં ચાર પ્રકારના આહારનો સાધુએ જીવનપર્યંત ત્યાગ કરી દેવાનું હોય છે. વળી તે રાત્રિના સમયમાં ઘી, દિ વસ્તુઓ રાખી શકતા નથી અંદગીપર્યત તેને પણ ત્યાગ કરી દેવો પડે છે. આથી હે બેટા! આ વ્રત તમારાથી કઈ રીતે પાળી શકાશે તેને અને ભારે સંદેહ છે. | ૩૦ |
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
