________________
प्रियदर्शिनी टोका अ. २८ करकण्डूराजकथा
करकण्डूस्तान् ब्राह्मणानुवाच - भो ब्राह्मणाः ! यूयं मां 'मातङ्ग' इति कृत्वाऽधिक्षिप्तवन्तः । अतस्वदपराधविशुद्ध्यर्थं वाटधानकवास्तव्याः सर्वेऽपि चाण्डाला युष्माभिः संस्कृत्य ब्राह्मणाः कार्याः । यतो जातिव्यवस्था संस्काराधीना | इति करकण्डूवचनं श्रुत्वा भीता ब्राह्मणास्तान् चाण्डालान् संस्कृत्य ब्राह्मणान कृतवन्तः । इत्थं करकण्डू : सर्वानपि चाण्डालान् ब्राह्मणानकरोत् । उक्तंच - " दधिवाहन पुत्रण, राज्ञा च करकण्डूना ।
वाटवानकवास्तव्याचाण्डाला ब्राह्मणाः कृताः ॥ इति ॥ तं प्राप्तराज्यं श्रुत्वा स दण्डच्छेदी ब्राह्मणः समागत्य प्रोक्तवान् स्वप्रतिज्ञामनुसृत्य भवता ममेको ग्रामो दातव्यः स प्राह - कं ग्रामं तुभ्यं ददामि । तदा
३२७
आदि जनोंने मिलकर अच्छी तरह से उसका राजाके पद पर अभिषेक किया। तब करकण्डूने उन ब्राह्मणों से कहा- भो ब्राह्मणों ! आप लोगोंने जो मेरा मातंग समझकर तिरस्कार किया है, उसके प्रायश्चित्त रुप में अब आप लोग वाटधानक के रहनेवाले जो मातंग हैं उन सब को शुद्ध कर ब्राह्मणवर्ण में स्थापित कर लें। क्यों कि जातिव्यवस्था संस्काराधीन है । करकण्डू के इस प्रकार वचन सुनकर उन ब्राह्मणोंने राजा के भय से उन चांडालको शुद्धि करके ब्राह्मण बना लिया । यही बात - "दधिवाहनपुत्रेण राज्ञा च करकाडूना ।
"
बाटधानक वास्तव्याश्चाण्डाला ब्राह्मणाः कृताः" इति ॥
इस श्लोक द्वारा कही गई है। जब " करकण्डू राजाके पद पर अभिषित हो चुका है" यह बात उस पहिले के दण्डच्छेदी ब्राह्मणने सुनी तो आकर उसने करकण्डू से कहा- राजन् ! आप अपनी प्रतिज्ञात આપીને તેને વધાઈ આપી. આ પછી કરકન્તુને નગરમાં વાજતે ગાજતે પ્રવેશ કરાવ્યેા. સચિવ સામંત વગેરેએ મળીને સારી રીતે તેને રાજાના પુનૢ ઉપર અભિબ્રેક કર્યા ત્યારે કરકન્હેંએ તે બ્રાહ્મણેાને કહ્યું કે, હે બ્રાહ્મણેા! આપ લોકોએ મારે માતંગ સમજીને જે તિરસ્કાર કરેલ છે તેના પ્રાયશ્ચિત્ત રૂપમાં આપલેક વાટધાનકના રહેવાવાળા જે સઘળા માતંગ છે બધાને શુદ્ધ કરીને બ્રાહ્મણુ વણુ માં સ્થાપિત કરી દે. કારણ કે, જાતિ અવસ્થા સ`સ્કાર આધિન છે કરકન્ડુનાં આ વચનેને સાંભળીને રાજાના ભયથી તે ચાંડાલેાની શુદ્ધિ કરી તેમને બ્રાહ્મણ બનાવી દીધા આ વાત—— " दधिवाहनपुत्रेण राज्ञा च करकण्डूना ।
9
वाटधानक वास्तव्या, वाडाला ब्राह्मणाः कृताः । इति ।
આ શ્લેકથી કહેવામાં આવેલ છે. જ્યારે કરકન્હેં રાજાના પદ ઉપર સ્થાપિત કરાઈ ચૂકેલ છે” આ વાત પહેલાના દડમૃદ્ધિ બ્રાહ્મણે સાંભળી તે આવીને તેણે કરકન્નૂને કહ્યુ', રાજન! આપ માપનો પ્રતિજ્ઞાવાળી વાતને યાદ કરીને મને એક
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
