________________
२२४
उत्तराध्ययनसूत्रे
D
शीलालङ्कारशालिनी सर्वगुणागाराऽचिरा नाम पट्टराज्ञी। सा हि सदोरकमुखवास्त्रका मुखे बवा त्रिकालं सामायिकं करोति, उभयकालं प्रतिक्रामति । अभयदानं सुपात्रदानं च ददाति । साधर्मिकान् परिपोषयति । दीनहीनानाथान् परिरक्षति केनापि हन्यमानान् जीवान् रक्षति । धर्म प्रभावयति । एकदा पयः फेन निभास्तरणसमलतायां मुकोमलायां शय्यायां शयानानास्तस्याः कुक्षौ हंसः कमलवन इव सर्वार्थसिद्धच्युतो मेघरथजीवः समवतीर्णः। तदा मुखपसुप्ता हस्तिनापुर नामका नगर था जो इन्द्र के पुर जैसा था। अलका में कुबेर के समान वहाँ का शासक विश्वसेन नामका राजा था शील रूपी अलंकारों से विभूषित एवं समस्त गुणोंकी खान अचिरा नामकी रानी राजाकी पट्टरानी थी। यह रानी सदोरकमुखवस्त्रिका को मुख पर बांधकर त्रिकाल सामायिक किया करती थी। तथा दोनों काल प्रतिक्रमण भी करती थी। अभयदान एवं सुपात्रदान भी दिया करता थी । साधर्मी बन्धुजनोंका पोषण, दीन, हीन अनाथ व्यक्तियोंका संरक्षण एवं किसी के द्वारा पीडित हुए प्राणी का भरणपोषण करना भी रानीका दैनिक कर्तव्य था। धर्मकी प्रभावना तो इससे कभी छूटती ही नहीं थी, इतनी तो यह धर्मप्राणा थी। एक समयकी बात है कि जब यह फेन के समान आस्तरण-चादर से अलंकृत सुकोमल शय्यापर शयनकर रही थी तब जैसे कमलवन में हँस अवतरित हाता है उसी प्रकार सर्वार्थसिद्ध से चवकर मेघरथका जीव उस रानीकी कुक्षि में अवतरित हुआ। इसके अवतरित होने पर નગર કે જે, ઈન્દ્રપુરી સમાન હતું. અલકામાં કુબેરની જેમ આ નગરના વિશ્વસેન નામના રાજા હતા. શીલરૂપી અલંકારથી વિભૂષિત અને સઘળાગુણેની ખાણ સમાન અચિરા નામની રાજાની પટ્ટરાણી હતી. આ રાણી સરકમુખવસ્ત્રિકા મોઢા ઉપર બાંધીને ત્રિકાળ સામાયિક કરતી હતી. તથા બને કાળ પ્રતિક્રમણ પણ કરતી હતી. અભયદાન અને સુપાત્રદાન આપતી હતી, સાધર્મી બંધુજનનું પિષણ, દીન, હીન, અનાથ વ્યક્તિઓનું સંરક્ષણ અને કેઈના તરફથી પીડીત કરાયેલા પ્રાણીનું ભરણપોષણ કરવું એ પણ રાણીનું દૈનિક કાર્યું હતું. ધમની પ્રભાવના તે એનાથી કદી પણ છૂટતી ન હતી. એ ખૂબજ ધમપરાયણ હતી.
એક સમયની વાત છે કે, રાણી રાત્રીના સમયે પોતાના શયનભવનમાં કુલ આચ્છાદિત મૃદુ શયા ઉપર સુતેલ હતી એ સમયે તેના ઉદરના ગર્ભમાં સર્વાશ સિદ્ધથી ચ્યવને મેઘરથના જ પ્રવેશ કર્યો. આ સમયે રાણીને એક પછી એક
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
