________________
___उत्तराध्ययनसूत्रे नयो नीतिविनयः साधुसमादृतः समाचारस्तम्, यद्वा-विनयति-नाशयति सकलक्लेशजनकमष्टविधं कम स विनयस्तम् , गुरुं प्रति नीचैर्वृत्तिलक्षणा नम्रता द्रव्यतो विनयः, साध्वाचारं प्रति प्रवणत्वं भावतो विनयस्तमित्यर्थः, प्रादुष्करिष्यामिप्रकटयिष्यामि । केन प्रकारेण प्रादुष्करिष्यामीत्याकाङ्क्षायामाह-'आणुपुन्धि' इति। आनुपूर्वीमिति, अत्र-सौत्रत्वात् तृतीयार्थे द्वितीया, आनुपूर्व्या-क्रमेण शास्त्रोक्तपरिपाटयेत्यर्थः, हे शिष्याः ! मे मम मत्सकाशादित्यर्थः, यद्वा-'मे' इति विभक्त्यन्तप्रतिरूपकमव्ययम् मे मत्तः, शृणुत-यूयमाकर्णयत श्रवणं प्रति सावधाना भवतेत्यर्थः । स्वशिष्याभिमुखीकरणार्थमिदम् ॥१॥
___ विनयं प्रादुष्करिष्यामी'त्युक्तं', तत्र विनीतलक्षणे विज्ञाते सति विनयस्वरूपं विदितं स्यादिति विनीतलक्षणमाहरहित भिक्षा का ग्रहण करनेवाला भिक्षु कहा गया है। विनय का अर्थ है-विशिष्ट नय, इसलिये यहाँ ‘विनय' शब्द से साधुओंका आचार समझना चाहिये । अथवा-जो अष्टविध कर्मोंका नाश करे सो 'विनय' है। वह विनय द्रव्य-विनय और भाव-विनय के भेद से दो प्रकार का है । गुरु के प्रति, तथा पर्यायज्येष्टोंके प्रति नम्र होना, तथा उनकी सेवा करना यह द्रव्य-विनय है। साध्वाचार में तत्पर रहना यह भाव-विनय है। उस विनय को मैं शास्त्रोक्त पद्धति के अनुसार प्रकट करूँगा, अतः हे जंबू ! तुम सब मुझ से इस बात को अच्छीतरह सुनो ॥१॥
विनीत के लक्षण का जबतक ज्ञान न हो जाय तब तक विनय का स्वरूप जाना नहीं जा सकता है, इसलिये सूत्रकार विनीत का लक्षण कहते हैं-'आणाणिद्देसकरे' इत्यादि । ભિક્ષાને ગ્રહણ કરવાવાળા “ભિક્ષુ કહેવાય છે. વિનયન અર્થ છે-વિશિષ્ટ નય, આ માટે અહિં “વિનય” શબ્દથી સાધુઓને આચાર સમજ જોઈએ. અથવાજે અષ્ટવિધ કર્મોનો નાશ કરે તે “વિનય છે. તે વિનય દ્રવ્ય-વિનય અને ભાવ -વિનયના ભેદથી બે પ્રકારે છે. ગુરૂના પ્રતિ તથા પર્યાયથી બડાઓ પ્રતિ નમ્ર થવું, તથા તેની સેવા કરવી તે દ્રવ્ય વિનય છે. સાધુના આચારમાં તત્પર રહેવું એ ભાવ-વિનય છે. તે વિનયને હું શાસ્ત્રોક્ત પદ્ધતિ અનુસાર પ્રગટ કરીશ, માટે હે જમ્મુ ! તમે મારાથી આ સઘળી વાતને સારી રીતે સાંભળો (૧).
વિનીતના લક્ષણનું જ્યાં સુધી જ્ઞાન ન થાય ત્યાં સુધી વિનયનું સ્વરૂપ જાણું शतुं नथी. २॥ भाटे सूत्रा२ विनीतना सक्ष छ.-'आणाणिदेसकरे'. त्याहि.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
