________________
દુલ
उत्तराध्ययन सूत्रे
कृते संस्तारके शयनाद्यर्थक्रियाकारित्वं विद्यते, करणसमये तु नास्ति तादृशी अर्थक्रिया, अतः क्रियमाणं कृतमिति व्यपदेशः कथं स्यात् ? । किञ्च क्रियमाणमिति वर्तमानव्यपदेशः, कृतमिति च भूतव्यपदेशः, वर्तमानत्वं भूतत्वं च परस्परविरुमिति परस्परविरुद्धयोस्तयोरेकता न स्यात्, वर्तमानध्वंसप्रतियोगित्वस्य भूतस्वादिति महावीरस्वामिना यत् प्रतिपादितम् -' करेमाणे कडे चलमाणे चलिए ' रहा है वह उदय में आचुका है " सो वह सब मिथ्या है, कारण कि क्रियमाण संस्तारक में शयनरूप अर्थक्रिया के प्रति साधकत्व का अभाव होने से वहां कृतत्व नहीं आ सकता है ।
संस्तारक ( बिस्तर) करने के बाद ही उसमें शयनादिरूप अर्थ क्रियाकारिता आती है, परन्तु संस्तारक करने के समय में उसमें उस प्रकार की अर्थक्रियाकारिता नहीं है, फिर " क्रियमाणं कृतम् " - क्रियमाण कृत होता है यह व्यपदेश कैसे हो सकता है ? |
और भी - " क्रियमाणम् " यह वर्तमान काल का कथन है और 66 कृतम् " यह भूतव्यपदेश है। भूत और वर्तमान परस्पर विरुद्ध है, और परस्पर विरुद्ध दो पदार्थों की एकता नहीं हो सकती है, क्यों कि वर्त काल में विद्यमान जो ध्वंस उसके विरोधी का नाम है भूत, एतादृश भूत और वर्तमान ये दोनों एक अधिकरण में नहीं रह सकते हैं । फिर जो महावीर स्वामी ने कहा है कि क्रियमाणं कृतम्, चलत् चलितम्
ચુકયું છે, જે ઉદયમાં આવી રહેલ છે તે ઉદયમાં આવી ચુકેલ છે, એ બધું સઘળું મિથ્યા છે. કારણ કે, ક્રિયમાણુ સંસ્તારકમાં શયનરૂપ અ ક્રિયામાં સાધકત્વના અભાવથી ત્યાં કરેલ છે એમ આવી શકતું નથી,
સંસ્તારક (પથારી) કર્યાં પછી જ તેમાં શયનાદિરૂપ " क्रियाकारिता " આવે છે. પરન્તુ સસ્તારક કરતી વખતે તે તેમાં તેવા પ્રકારની अर्थक्रिया कारिता' यावती नथी. तो पछी क्रियमाणं कृतम् - डियभाष द्रुत थाय छे, मेवा વ્યવહાર કેવી રીતે થઈ શકે?
वजी " क्रियमाणम् ” से वर्तमान अजनु उथन छे. ते " " कृतम् એ ભૂતકાળના વ્યવહાર છે, ભૂત (કાળ) અને વર્તમાન એ અને પરસ્પર વિરૂદ્ધ અથવાળાં છે. એટલે પરસ્પર વિરૂદ્ધ એવા બે પદ્યાર્થીની એકતા થઈ શકતી નથી. કેમકે વમાનકાળથી વિરૂદ્ધ ભૂત ( કાળ ) છે, એવા પ્રકારના ભૂત અને વર્તમાન એ અને એક અધિકરણમાં રહી શકતા નથી. તેા પછી મહાवीर स्वामी ने मधुं छे है, "क्रियमाणं कृतम् ” “
'चलत् चलितम् " - विगेरे
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
