________________
१२८
उत्तराध्ययनसूत्रे मूलम-एगया खत्तिओ होई, तओ चंडॉल बुकसो ।
तओ कार्ड पेयंगो अं, तओ कुंथु पिवीलियों ॥४॥ छाया-एकदा क्षत्रियो भवति, ततश्चण्डालः बुक्कसः ।
ततः कीटः पतङ्गश्व, ततः कुन्थुः पिपीलिका ॥ ४ ॥ टीका---'एगया खत्तिओ' इत्यादि।
एकदा-एकस्मिन् काले जीवः क्षत्रिय राजा भवति, ततः तदनन्तरं स चाण्डालो भवति, ततश्च बुक्कसो भवति । बुक्कसः वर्णसंकरजातिविशेषः। ब्राह्मकभी (आसुरं कायं-आसुरं कायम् ) असुरकुमार आदि पर्यायो में सराग संयम आदि कर्मों के करने से जन्म धारण करता है।
भावार्थ-इस जीव का किसी खास योनि में स्थिर रूप से रहना निश्चित नहीं है। अपने २ कर्तव्यों के अनुसार भिन्न २ योनियों में जीव को जन्ममरण करना पड़ता है। यही बात मूत्रकार ने इस गाथा द्वारा प्रदर्शित की है। सरागसंयम आदि जैसा शुभ क्रियाओं की आराधना करने से यह जीव कभी तो सौधर्म आदि देवलोक में उत्पन्न हो जाता है, कभी भवनवासी व्यन्तर आदि देवों में जन्म ले लेता है। कभी महारंभ महापरिग्रहादिक से उत्पन्न हुए अशुभ अध्यवसाय द्वारा नरकों में जन्म लेता है॥३॥ _ 'एगया खत्तिओ' इत्यादि। __ अन्वयार्थ-यह जीव (एगया-एकदा ) कभी (खत्तिओ-क्षत्रियः) राजा (होइ-भवति) हो जाता है ( तओ-ततः) कभी (चंडालबोकसी गच्छइ-गच्छति तय छे. एगया-एकदा यारे४ आसुरं कायं-आसुरं कायम् ससुरકુમાર આદિ પર્યાયામાં સરાગ સંયમ આદિ કર્મોના કરવાથી જન્મ ધારણ કરે છે.
ભાવાર્થઆ જીવનું કઈ ખાસ પેનીમાં સ્થિરરૂપથી રહેવું નિશ્ચિત નથી. પોતપોતાના કર્તવ્ય અનુસાર જુદી જુદી યોનીઓમાં જીવને જન્મ મરણ કરવું પડે છે. આ વાત સૂત્રકારે આ ગાથા દ્વારા પ્રદર્શિત કરેલ છે. સરાગ સંયમ આદિ જેવી શુભ કિયાની આરાધના કરવાથી આ જીવ કયારેક તે સૌધર્મ આદિ દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય છે, કયારેક ભવનવાસી વ્યન્તર દેવામાં જન્મ લે છે, ક્યારેક મહાઆરંભ, મહાપરિગ્રહ આદિકથી ઉત્પન્ન થયેલા અશુભ અધ્યવસાય દ્વારા નર્કમાં જન્મ લે છે.
एगया खत्तिओ-इत्यादि.
मन्वयार्थ-मा ७१ एगया-एकदा च्यारे४ खत्तिओ-क्षत्रियः २ होइभवति थाय छ, तओ-ततः च्यारे चंडालबोकसो-चंडालः बोकसः या थाय छ,
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
