________________
५६४
उत्तराध्ययन सूत्रे पात्रं, कम्बलं, पादप्रोव्छनं, सदोरकमुखवस्त्रिकां रजोहरणं वा आच्छिनत्ति= बलादुद्दालयति वा, विच्छिनत्ति - विच्छिन्नं करोति दूरे व्यवस्थापयति वा, अथवा वस्त्रमीषच्छिनत्ति- आच्छिनत्ति, विशेषेण छिनत्ति - विच्छिनत्ति । भिनत्ति = पात्रं स्फोटयति वा, अपहरति = चोरयति वा । इदं चाक्रोशादिकमत्र आक्रोशवधाभिधानपरीषहद्वयरूपं मन्तव्यम् । उपसर्गविवक्षायां तु मानुष्यकमाद्वेषिकाद्युपसर्गरूपमिति प्रथमं स्थानम् ।
तथा - अयं परीषहोपसर्गकारी, मिथ्यात्वादिकर्मवशवर्ती पुरुषो यक्षाऽऽविष्टः = देवाधिष्ठितः तेन कारणेन मामाक्रोशतीत्यादि । इति द्वितीयं स्थानम् ।
तथा - मम तद्भववेदनीयं कर्म उदितमस्ति, ते नैष मामाक्रोशतीत्यादि । तेनैव मानुष्यकेण भवेन वेद्यते = अनुभूयते यत्तत्, तद्भववेदनीयम् । इति तृतीयं स्थानम् ।
से भगाता है, मेरे ऊपर उपद्रव करता है, वस्त्र, पात्र, कम्बल, पादप्रोच्छन, दोरासहित मुखवस्त्रिका रजोहरण आदि मेरे छुड़ाता है, और छुड़ाकर उन्हें दूर फेंक देता है, अथवा उन्हें झटकता है उन्हें फोड़ता है, चुराता है । ये आक्रोश आदि यहां पर आक्रोश एवं वधपरीषहरूप मानना चाहिये। जिस समय उपसर्ग की विवक्षा में ये आक्रोशादिक हों उस समय इनको मनुष्यकृत अथवा किसी द्वेषीकृत उपसर्ग में परिगणित करना चाहिये । इस प्रकार यह प्रथमस्थान है ।
द्वितीय स्थान में यह विचार करना चाहिये कि मिथ्यात्वादिकर्मवशवर्ती यह परीषह एवं उपसर्गकारी पुरुष किसी देव से अधिष्ठित हो रहा है । इसी कारण यह मुझे आक्रोश आदि से पीडित कर रहा है । यह द्वितीय स्थान है ।
१रे छे, वस्त्र, यात्र, उभ्भस, याहयोग्छन, होरा सहित भुग्भवस्त्रि, रोडराय આદિ મારી પાસેથી ખસેડે છે, ખસેડીને તેને દૂર ફેંકી ઢે છે, અથવા તેને ઝાટકે છે, તેને ફાડે છે, ચારાવે છે, એ આક્રોશ આદિ સર્વને આ સ્થળે આક્રોશ અને વધ પરીષહરૂપ માનવા જોઈ એ. જે સમયે ઉપસની વિવક્ષામાં એ આક્રોશ આફ્રિક થાય તે સમયે એને મનુષ્યકૃત અથવા કોઈ દ્વેષીકૃત ઉપસમાં પરિગણીત કરવુ જોઈએ. એ પ્રકારે આ પ્રથમ સ્થાન છે.
ખીજા સ્થાનમાં–એ વિચાર કરવા જોઈ એ કે, મિથ્યાત્વ આદિ કર્મના વશવતી આ પરીષહ અને ઉપસ કારી પુરૂષ કાઈ દેવથી અધિષ્ઠિત થઈ રહેલ છે. આ કારણથી મને આક્રોશ વગેરેથી પીડા આપી રહેલ છે. આ બીજું સ્થાન છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
