________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ० २ गा० ४५ उद्मस्थपरीषहाणां मेदाः
तत्र प्रथमं स्थानम् - उदितकर्मा । उदितं प्रवलं वा कर्म - मिथ्यात्वमोहनीयादि यस्य स तथा, खलु अयं पुरुष उन्मत्तकभूतो मदिरादिना विप्लुतचित्त इवास्ति, तेन कारणेन 'मामयमाक्रोशति वा, अपहसति वा, निच्छोटयति-हस्तादौ गृहीत्वा बलात् क्षिपति वा, दुर्वचनैर्निर्भत्सयति वा, रज्ज्वादिना बध्नाति वा, कारागार - प्रवेशनादिना रुणद्धि वा, छविच्छेदं - छवेः शरीरावयवस्य हस्तादेश्छेदं करोति वा, मारणस्थानं नयति वा, मारयति वा, अपद्रावयति वा, उपद्रवं करोति वा, वस्त्रं, अधिक से अधिक समय तक रखना चाहिये ताकि उनके सहन करने की क्षमता आत्मा में आती रहे। पांच स्थानों में सर्वप्रथम स्थान उदितकर्मा है - मिथ्यात्व मोहनीय आदि कर्म जिसका प्रबलरूप से उदय में आरहा है ऐसा जीव उदितकर्मा है । इस प्रथमस्थान को लेकर जब परीषह एवं उपसर्गों का निपात संयत के ऊपर हो तब उसे यह विचार करना चाहिये कि यह पुरुष उदितकर्मा है - इसका मिथ्यात्वमोहनीयादिक कर्म प्रबलरूप से उदय में आरहा है, इसलिये यह उन्मत्त जैसा हो रहा है-मदिरा के पान से जिस प्रकार मनुष्य होश हवाश खो बैठता है उसी तरह का यह बना हुआ है, इसी कारण यह मेरे प्रति रुष्ट हो रहा है, मेरी हँसी मजाक करता है, हाथ पकड़ कर मुझे खेचता है, दुर्वचनों से मेरा तिरस्कार करता है, रस्सी आदि से मुझे बांधता है, कारागार में मुझे बंध करता है, मेरे शरीर के अवra को छेदता है, वधस्थान पर मुझे ले जाता है, मारता है, मुझे यहां
५६३
અધિક સમય સુધી રહેવુ જોઇએ. જેથી તેને સહન કરવાની સમતા આત્મામાં આવતી રહે. પાંચ સ્થાનમાં સર્વપ્રથમ સ્થાન ઉદિત કર્મો છે. મીથ્યાત્વ માહનીય આદિ ક્રમ જેનું પ્રમળ રૂપથી ઉદયમાં આવી રહેલ છે એવા જીવ ઉદ્વૈિત કર્યાં છે. આ પ્રથમ સ્થાનને લઈને જ્યારે પરીષહ અને ઉપસોના નિપાત સાધુ સંયતની ઉપર હોય ત્યારે તેણે એ વિચાર કરવા જોઈ એ કે આ પુરૂષ ઉદિત કર્યાં છે. તેનું મિથ્યાત્વ માહનીયાદિક કમ પ્રબળ રૂપથી ઉદયમાં આવી રહેલ છે આથી જ તે ઉન્મત્ત જેવા મની રહેલ છે. મદિરાના પાનથી જેવી રીતે મનુષ્ય શુદ્ધિ બુદ્ધિ ખાઈ બેસે છે એવી રીતનું આ બનેલ છે. આ કારણથી તે મારા તરફ રૂષ્ટ ખની રહેલ છે, મારી હાંસી મજાક કરે છે, હાથ પકડીને મને ખેંચે છે. દુચનાથી મારા તિરસ્કાર કરે છે, દોરડા આદિથી મને ખાંધે છે, કારાગારમાં મને બંધ કરે છે, મારા શરીરના અવયવાને છેદે છે, વષસ્થાન ઉપર મને લઈ જાય છે, મારે છે, મને ત્યાંથી ભગાડે છે, મારા ઉપર ઉપદ્રવ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
