________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ० २ गा० ४४ दर्शनपरीषहे भूतवादिप्रकरणम् ५४५
मनइन्द्रिययोगाना,-महानिः कथिता जिनैः।।
यतोऽत्र तत्कथं तस्य, युक्ता स्याद् दुःखरूपता १ ॥१॥ केशलुञ्चनादीनामपि किंचित् पीडाजनकत्वेऽपि समीहितार्थमापकत्वेन दुःख दायकत्वं नास्ति । तदुक्तम्
"दृष्टा चेष्टाऽर्थसंसिद्धौ, कायपीडाऽप्यदुःखदा ।
रत्नादिवणिगादीनां, तद्वदत्रापि भाव्यताम्" ॥१॥ चित है कि उस से किसी को भी कष्ट नहीं पहुंचता है प्रत्युत यह सकल दुःखों के मूल कारण कर्मों का क्षय करनेवाला है। मन, इन्द्रिय तथा, योग इन को हानि न पहुंचने पावे इस रूप से यथाशक्ति तपस्या करने का विधान है। कहा भी है
मनइन्द्रिययोगाना,-महानिः कथिता जिनैः। ___ यतोऽत्र तत्कथं तस्य, युक्ता स्यात् दुःखरूपता ॥१॥ तपमें मन और इन्द्रियों के योगों की हानि नहीं होती है, ऐसा भगवानने फरमाया है तो फिर तपमें दुःखरूपता कैसे मानी जाय, अर्थात् तप दुःखरूप नहीं है किन्तु सुखरूप है ॥ १॥
यद्यपि केशलंचन आदि क्रियाएँ किंचित् पीडाजनक हैं तो भी समीहित अर्थ की सिद्धिके कारण होने से उनमें सर्वथा दुःखदायकता नहीं है। कहा भी है
दृष्टा चेष्टार्थसंसिद्धौ, कायपीडाप्यदुःखदा।
रत्नादिवणिगादीनां, तदत्रापि भाव्यताम् ॥ १॥ સકળ દુખનું મૂળ કારણ અને કમેને ક્ષય કરનાર છે. મન ઇન્દ્રિય તથા યોગ અને હાની ન પહોંચે તેવા રૂપથી યથાશક્તિ તપસ્યા કરવાનું વિધાન છે. કહ્યું પણ છે –
मनइन्द्रिययोगाना,-महानिः, कथिता जीनैः।
यऽतोत्र तत्कथं तस्य, युक्ता स्यात् दुःखरूपता ॥१॥ તપમાં મન અને ઈન્દ્રિયેના ગેની હાની થતી નથી એવું ભગવાને ફરમાવ્યું છે. તે પછી તપમાં દુઃખરૂપતા કેમ માનવામાં આવે ? અર્થાત તપ દુઃખ રૂપ નથી પરંતુ સુખરૂપ છે.
કેશ લોચન આદિ ક્રિયાઓ જે કે પિડાજનક કહેવાય છે તે પણ સમીહિત સિદ્ધિનું કારણ હેવાથી તેનામાં સર્વથા દુઃખદાયકતા નથી. કહ્યું પણ છે -
दृष्टा चेष्टार्थ संसिद्धौ, कायपीडाप्यदुःखदा। रत्नादिवणिगादीनां, तद्वदत्रापि भाव्यताम् ॥१॥
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
