________________
३८५
उत्तराध्ययनसूत्रे त्वेन साधून दृष्ट्वा रोदिति । एवमाबालं प्रतिबोधितोऽप्यसौ न बोधि लभते । ततस्तद्भाता मूकः प्रव्रजितो भूत्वा संयम परिपाल्य देवलोकं गतः ।
अथ तेन मूकजीवदेवेनासौ दुर्लभबोधिर्बालकः प्रतिबोधार्थ जलोदरव्याधियुक्तः कृतः, स्वयं च वैद्यरूपं कृत्वा तत्समीपमागत्याह-अहं सर्वरोगोपशमनं करोमि । जलोदरी वदति-मम जलोदरव्याधि प्रशमय । वैद्येनोक्तम्-असाध्योऽयं तव रोगः, तथापि तत्प्रतीकारं करोमि, यदि ममौषधकोत्थलकं स्कन्धे समारोप्य मामनुगच्छसि। जलोदरिणोक्तम्-एवमस्तु । ततो वैद्येन स जलोदरी निर्व्याधिः कृतः । बोधि था, इसलिये साधुओं को देखते ही रोने लग जाता। इस प्रकार बाल्य अवस्था से प्रतिबोधित करने पर भी यह बोधि को प्राप्त नहीं कर सका। इसके बाद उसके बडे भाई मूकने दीक्षा धारण कर ली और संयम का पालन कर अन्तमें यह देवलोक में जा कर उत्पन्न हो गया।
अपने सहोदर को प्रतिबोधित करने के लिये मूक के जीव देव ने उसके शरीर में जलोदर की व्याधि उत्पन्न कर दी । यह उसने इस लिये की कि देखें यह दुर्लभयोधि कैसे है । तथा स्वयं वैद्य का रूप ले कर उसके पास आ कर कहने लगा कि मैं समस्त रोगों को दूर करने का इलाज करता हूं। उस जलोदरी बालक ने कहा कि ठीक है आप मेरे इस रोग का इलाज करें । वैद्य ने प्रत्युत्तर में कहा कि यद्यपि तुम्हारा यह रोग असाध्य है तो भी इस शर्त पर प्रयत्न करता हूं कि यदि तुम मेरे इस कोथले को कि जिस में औषधियां भरी हैं अपने कंधे पर દુર્લભ બેધી હતે એટલે સાધુઓને જોઈને રેવા લાગી જતે આ પ્રમાણે બાલ્યાવસ્થાથી જ તેને પ્રતિબંધિત કરવા છતાં પણ તે બોધને પ્રાપ્ત કરી શક્યા નહીં. આ બાદ તેના મોટાભાઈ મૂંગાએ દીક્ષા ધારણ કરીને, સંયમનું પાલન કરીને, અંતમાં દેવ લેકમાં ઉત્પન્ન થયે. પિતાના સહેદરને પ્રતિબંધિત કરવા માટે મૂંગાના જીવ દેવે તેના શરીરમાં જળદરની વ્યાધિ ઉત્પન્ન કરી. તે વ્યાધિ એટલા માટે ઉત્પન્ન કરી કે, જેઉં તે ખરે કે તે દુર્લભ બેધી કે છે? પછી પિતે વૈદ્યનું રૂપ લઈને તેની પાસે આવીને કહેવા લાગ્યા કે, સમસ્ત રેગોને નિવારવાને ઈલાજ મારી પાસે છે. તે જળદરવાળા બાળકે કહ્યું કે, આપ મારા આ રોગને ઈલાજ કરે. વદે પ્રત્યુત્તરમાં કહ્યું કે જો કે તમારે આ રેગ અસાધ્ય છે. તે પણ એવી શરત ઉપર પ્રયત્ન કરું કે, તમે મારા આ કેથળાને જેમાં ઔષધીઓ ભરી છે તેને તમારા કાંધ ઉપર રાખીને મારી પાછળ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
